Wikipedia

Kateryna Biłokur

Kateryna Wasyliwna Biłokur (ukr. Катерина Василівна Білокур, rodz. 24. listopada 1900. we Bohdanōwce, połtawsko gubernijo, Rusko Imperyjo; um. 10. czyrwnia 1961., Bohdanōwka, kyjowski ôbwōd, USSR) – ukrajińsko malyrka ze kerōnku najiwnyj sztuki, majsterka ludowego dekoracyjnego malowanio.

Kateryna Biłokur
Катерина Білокур

Pamiōntkowo mōneta poświyncōno Katerynie Biłokur
Data a plac narodzyńo 24. listopada 1900.
Bohdanōwka
Data a plac śmjyrći 10. czyrwnia 1961.
Bohdanōwka
Plac spoczynku Bohdanōwka
Fach malyrka
Nacyjo Ukrajinka
Uobywatelstwo Rusko Imperyjo, SSSR
Bildůng samouczka
Galeryjo we Wikimedia Commons
Ślabikŏrzowe abecadło
Tyn artikel je narychtowany we ślabikŏrzowym zŏpisie ślōnskij gŏdki. Coby sie przewiedzieć wiyncyj, wejzdrzij do artikla ô nim.
Dej pozōr: użytŏ ôstała ajnfachowŏ zorta tego szrajbōnka (bez niykerych liter)

Żywobycie

edytuj

Kateryna Biłokur rodziōła sie 24. listopada (7. grudnia podug nowego stylu) 1900. roku[1]. Jeji fater, Wasyl Josypowycz Biłokur, bōł bogatym bambrym, mioł bezma trzi hektary ôrnyj ziymie a trzimioł gadzina. Miała bracikōw Hryhorija a Pawła. Kateryna nauczōła sie czytać, kej bōła 6–7 lot staro, nale familijo zdecydowała niy posyłać jij do szkoły, coby – mimo bogajstwa – zaszporować na ôblyczce a pyniōndzach[2].

Malować zaczła ôd bajtlostwa, nale jeji ôjce niy przikwolyli tymu zajyńciu a zabrōniali jij go, bo mioł ôdwrocać jeji uwoga ôd roboty na gospodarce a być przeszkodōm przi hajtniyńciu.

Niyskorzij ô swojich piyrszych krokach we malyrstwie Biłokur spōminała tak:

„ Zahabiōła żech mamulce kōnsek biołego płōtna a wziyna żech kōnsek wōnglo... Namaluja z jednyj strōny cosik, namaluja i sie raduja, ôbrōca na drugo strōna i to samo. A potym przepiera tyn kōnsek płōtna i zaś maluja… Jedyn roz namalowała żech niy landszaft, yno jakesi snokwiōne ptoki – i bōło mi tak uciesznie na duszyce, iże'ch poradziōła cosi takigo wymyślić! I jak'ech sie dziwała na tyn malōnek, to'ch sie lachała choby gupio... Tak zastali mie muter i fater, ôd razu mōj malōnek zerwali i wciepli do kachloka... «Co ty robisz? Niy dej Bōg, cudze ludzie cie uwidzōm take cuda robić!? To ani dzioboł cie swatać niy bydzie chcioł!»[3]. ”


Kateryna dalij malowała we tajymnicy przed swojōm familijōm, wykorzistowała do tego dalij płōtno a kōnski wōnglo. Tworzōła dekoracyje dlo tyjatralnego kōłka, co go stworzōł sōmsiod ôd Biłokurōw – Mykyta Tonkonih. Niyskorzij Biłokur wystympowała tyż na binie tego tyjatru. We 1922. Kateryna dowiedziała sie ô Technikōm Artystycznyj Ceramiki we Myrhorodzie i pojechała dō niego ze dwōma malōnkami: «Kopijōm ze jakigoś ôbrazu» a szkicym starzikowyj chałpy, wykōnanym już niy na płōtnie, yno na ekstra kupiōnym do tego papiōrze. Do technikōm jij ale niy przyjyni skuli braku dokōmyntōw ô zakōńczyniu grōntszule. Pod wrażyniym ôdmowy wrōciōła do dōm piechty.

Niy przestała ale malować i z czasym zaczła nawiydzać dramatyczne kōłko, kere ôrganizowała familijo rechtorōw Kalytōw. Jeji ôjce dały zwolo na udzioł cery we spektaklach, nale pod warōnkym, iże te kōłko niy bydzie zawodzało we robocie na gospodarce. We kōłku wystowiali «Natalka Połtawka» ôd Iwana Kotlarewskigo, «Swataniy na Honczarōwce» ôd Hryhorija Kwitki-Osnowjanenka, «Beztalyńcie» ôd Iwana Karpenka-Larego a inksze. Biłokur nojczyńścij grała role modych dziołch.

We 1928. Kateryna Biłokur przewiedziała sie ô naborze sztudyntōw do Kyjowskigo Tyjatralnego Technikōm i postanowiōła sprōbować swojich siył. Sytuacyjo sie ale powtōrzōła: niy przijyni jij skuli brak bildōngu.

Na podzim 1934. miała samobōjczo prōba, kej ciepła sie do rzyki Czumhak, co spowodowało dojś ciynżko niymoc. Po tym jeji fater doł zgoda na to, coby Kateryna zajyna sie malyrstwym.

Poczōntek popularności

edytuj

Na wiesna 1940. Biłokur usłyszała we radyjoku śpiywka «Czy ja w łuzi ne kalyna buła» we wykōnaniu Oksany Petrusenko a napisała do wokalistki brif, do kerego dodała rysōnek sznyjbala na kōnsku płōtna. Tyn rysōnek sprowiōł siylne wrażyniy na Petrusenko. Skōnsultowała sie ze kamratami (Wasylym Kasijanym a Pawłym Tyczynōm) a swrōciōła sie do Cyntrōm Ludowyj Twōrczości, kere nakozało znōńś Kateryna a zainteresować sie jeji robotami.

Bohdanōwka nawiydziōł Wołodymyr Chytko, kery stoł wtynczosz na czele artystycznyj rady ôbwodowego Dōmu Ludowyj Twōrczości. Pora Biłokurowych ôbrazōw pokozoł we Połtawie malyrzowi Matwijowi Doncowowi, po czym we 1940. bōła ôtwarto piyrszo wystawa artystki-samouczki, co skłodała sie yno ze 11 ôbrazōw. Wystawa cieszōła sie srogim sukcesym, Biłokur nadgrodziyli rajzōm do Moskwy. We towarzistwie Chytka ôna nawiydziōła Tretjakowsko Galeryjo a Muzyj im. Puszkina.

We 1944. Bohdanōwka nawiydziōł dyrechtōr Państwowego Muzyji Ukrajińskij Ludowyj Dekoracyjnyj Sztuki Wasyl Nahaj. Doł Biłokur forszlag wystawy a kupiynio jeji ôbrazōw. Gynau dziynka niymu Norodowy Muzyj Dekoracyjnyj Sztuki Ukrajiny mo nojwiynkszo kolekcyjo jeji robōt. We 1949. ôstała człōnkiniōm Towarzistwa Artystōw Ukrajiny. We 1951. ôtrzimała ôrder «Znak Hōnoru» a titel Zasużōnyj Dziołoczki Sztuk Ukrajiny, a we 1956. – titel Ludowyj Artystki Ukrajiny.

Dzieła ôd Biłokur regularniy bōły ekspōnowane na wystawach we Połtawie, Kyjowie, Moskwie a inkszych miastach SSSR. Trzi jeji ôbrazy («Car-Kłos», «Brzōzka» a «Kołchozowe pole») bōły wkludzōne do ekspozycyje sowieckij sztuki na miyndzynorodowyj wystawie we Paryżu we 1954. Pablo Picasso porōwnowoł tam Biłokur ze inksztōm przedstawicielkōm najiwnyj sztuki – Séraphine Louis[4].

U artystki pojawiōły sie nowe kamraty, przede wszyjskim artysty a krytyki sztuki, pojstrzōd kerych cieszōła sie pokopiyniym a zocōm. Niy yno sie ś nimi trefiała, nale kludziōła tyż aktywno korespōndyncyjo ze Bohdanōwki, pisowała miyndzy inkszymi ze poetōm Pawłym Tyczynōm, jego babōm Lidijōm Paparuk, znowcōm sztuki Stefanym Taranuszenkōm, malyrkōm Emmōm Hurowycz a inkszymi. We swojij wiosce Biłokur chowała pokolyniy swojich szkolorkōw: Olha Binczuk, Tamara Hanża a Hanna Samarsko.

Ôstatnie lata a śmiyrć

edytuj
 
Grab ôd Kateryny Biłokur

Po II światowyj wojnie familijo Biłokurōw dołōnczōła do kołchozu. We 1948. umrzōł jeji fater, Kateryna ôstała ze niymocnōm muter, a hned przekludziōł sie dō ńich bracik Hryhorij ze babōm a 5 bajtlami. Na wiesna 1961. Biłokur ôdczuwała siylny bōl we żełōndku, dōmowo kuracyjo nic niy pōmogała, a we bohdanowskij aptyce niy bōło potrzebnych medykamyntōw. Po śmiyrci Kateryninyj muter ja sama tyż ôdwożōm do rejōnowego lazarytu, kaj robiōm jij chirurgiczno ôperacyjo, keryj ale artystka niy przeżōła.

Pochowano je we wiosce Bohdanōwka, autorym jeji dynkmala na kyrchofie je rzyźbiorz Iwan Honczar.

Wykoz ôbrazōw

edytuj
  1. Квіти (Kwiotki), kōniec 20. lot XX st.
  2. Натюрморт (Mortwo natura), kōniec 20. lot XX st.
  3. Портрет Олі Білокур (Portret Ole Biłokur), 1928. r.
  4. Портрет Надії Кононєнко (Portret Nadije Kononienko), 1929 r.
  5. Пейзаж з вітряком (Pejzaż we wiatrokym), poczōntek 30. lot XX st.
  6. Дорога в'ється в даль (Cesta wije sie w dal), poczōntek 30. lot XX st.
  7. Портрет колгоспниці Тетяни Бахмач (Portret kołchoźnice Tetiany Bachmacz), 1932–1933 r.
  8. Берізка (Brzōzka), 1934 r., stracōno
  9. Квіти за тином (Kwiotki za płotym) 1935 r.
  10. Портрет племінниць художниці (Portret bratanic ôd artystki), 1937—1939 r.
  11. Квіти у тумані (Kwiotki we mgle) 1940 r.
  12. Сон (Śnik), 1940 r.
  13. Жоржини (Gyjorginy (Kwioty a sznyjbal)), 1940 r.
  14. Дерева в лісі (Strōmy w lesie) 40. lata XX st.
  15. Селянське подвір'я (Bauerski plac), 40. lata XX st.
  16. На околиці Na ôbrzyżach), 40. lata XX st.
  17. Портрет Софії Журби (Portret Sofije Żurby), 40. lata XX st.
  18. Портрет Надії Білокур (Portret Nadije Biłokur), 1941 r.
  19. Польові квіти (Polne kwiotki), 1941 r.
  20. Квіти (Kwiotki), 1942 r.
  21. Квіти увечері (Kwiotki na wieczōr), 1942 r.
  22. Квіти на блакитному тлі (Kwiotki na modrym tle), 1942—1943 r.
  23. Буйна (Bujno), 1944—1947 r.
  24. Декоративне панно (Dekoracyjne panno), 1945 r.
  25. Привіт урожаю (Serwus urodzajowi) 1946 r.
  26. Півонії (Piwowōńki), 1946 r.
  27. ХХХ-ліття СРС (XXX-lecie SSSR), 1947 r.
  28. Квіти та горіхи (Kwioty a ôrzechy), 1948 r.
  29. Півонії (Piwowōńki), 1948 r.
  30. Колгоспне поле (Kołchozowe pole), 1948—1949 r.
  31. Букет квітів (Buket kwiotkōw), kōniec 40.—poczōntek 50. lot XX st.
  32. Горобчики (Dziambelki), kōniec 40. lot XX st.
  33. Тихесенький вечір на землю спадає (Cichuśki wieczōr ôpado na ziymia), kōniec 40. lot XX st.
  34. Колгоспниця (Kołchoźnica), 1949 r.
  35. Цар-Колос (Car-Kłos) 1949 r.
  36. Ескіз «Жінка з палицею» (Szkic «Baba z pałkōm»), 50. lata XX st.
  37. Цар Колос (варіант) (Car-Kłos (wariant)), 50. lata XX st.
  38. Рожі (Мальви) (Rouzy (Malwy)), 1950 r.
  39. Квіти, яблука і помідори (Kwiotki, jabka a tōmaty), 1950 r.
  40. Автопортрет (Autoportret), 1950 r.
  41. За рідною Богданівкою (Za rodniōm Bohdanōwkōm), 1950 r.
  42. Ваза з квітів (Waza z kwiotkōw), 50. lata XX st.
  43. Щастя (Чорногузи дитину принесли) (Szczyńście (Boczōnie prziniōsły bajtla), 1950 r.
  44. Ескіз до картини «Щастя» (Szkic do ôbrazu «Szczyńście»), 1950 r.
  45. Щасливе дитинство (Szczyńśliwe bajtlostwo), 50. lata XX st.
  46. Квітоньки та берізоньки вечором (Kwioteczki a brzizeczki na wieczōr), 1950 r.
  47. Сердитий хлопець (Ôzgniywany synek), 1950 r.
  48. Снідання (Śniodaniy), 1950 r.
  49. Пшениця, квіти, виноград (Pszynica, kwioty, winograd), 1950—1952 r.
  50. Кавун, морква, квіти (Wasermelōn, markew, kwioty), 1951 r.
  51. Щастя (не скінчений варіант) (Szczyńście (niyskōńczony wariant)), 1951 r.
  52. Портрет дівчини (Portret dziouchy), poczōntek 50. lot XX st.
  53. Ескіз «Калина. Мак» (Szkic «Sznyjbal. Mak»), poczōntek 50. lot XX st.
  54. Квіти (Kwioty), 1952—1953 r.
  55. Квіти і виноград (Kwioty a winograd), 1953—1958 r.
  56. Квіти на синьому фоні (Kwioty na ciymnomodrym tle), 1954 r.
  57. Будьте здорові, з урожаєм (Bydźcie zdrowe przi urodzaju), 1954 r.
  58. Мальви та троянди (Malwy a rouzy), 1954—1958 r.
  59. Богданівські яблука (Bohdanowske jabka), połowa 50. lot XX st.
  60. У старому селі. Зима (We staryj wiosce. Zima), 50. lata XX st.
  61. Гарбузи цвітіть (Banie cwitnōm), 50. lata XX st.
  62. Ескіз «Будинок» (Szkic «Budōnek»), 50. lata XX st.
  63. Гілка полині (Asta piełōnu), połowa 50. lot XX st.
  64. На кручі (Na zboczu), 50. lata XX st.
  65. Хата діда Савки (Chałpa ôd starzika Sawki), 50. lata XX st.
  66. Сосна (Sosna), 50. lata XX st.
  67. Дерево (Strōm), połowa 50. lot XX st.
  68. Дерева за парканом. 50. lata XX st.
  69. Гультяї (гумористична сценка) (Rojbry (humorystyczno scynka)), 50. lata XX st.
  70. Автопортрет (Autoportet), 1955 r.
  71. Хата в Богданівці (Chałpa we Bodanōwce), 1955 r.
  72. Гай (Ġoj), 1955 r.
  73. Автопортрет (Autoportret), 1957 r.
  74. Георгіни (Gyjorġiny), 1957 r.
  75. Півонії (Piwowōńki), 1958 r.
  76. Цветы и калина (Kwiotki a sznyjbal), 1958 r.
  77. Натюрморт із колосками і глечиком (Mortwo natura ze kłoskami a zbōnkym), 1958—1959 r.
  78. Натюрморт «Квіти та овочі» (Mortwo natura «Kwioty a ôwoce»), 1959 r.
  79. Букет квітів (Buket kwiotkōw), 1959 r.
  80. Натюрморт (Mortwo natura), 1960 r.

Przipisy

edytuj
  1. ↑ Metryczny zapis ô narodzyniu a krzcie Kateryny Biłokur
  2. ↑ Це зробила вона. Київ: Видавництво, 2018, s. 45. ISBN 978-966-97574-4-9. (ukr.)
  3. ↑ Катерина Білокур: «Куди не йду, що не роблю, а малювання – слідом за мною».
  4. ↑ Tatiana Sirotchouk, Kateryna Bilokour, awarewomenartists.com
Zdrzōdło "https://szl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kateryna_Biłokur&oldid=374657"