Por la razón o la fuerza

Por la razón o la fuerza (śl. Rozumym abo siyłōm) – je ôficjalnōm dewizōm Czile. Je to swobodny przekłŏd łacińskij syntyncyje Aut consiliis aut ense (Radōm abo szpadōm), co pojawiyła sie we 1812 roku na piyrszym Herbie Czile. Terŏźnŏ wersyjŏ pochodzi ze 1818 roku a piyrsze była wrażōnŏ na mōnetach. Ôd 1834 roku je na nastympnych wersyjach Herbu Czile, atoli do ôficjalnego herbu państwowygo była wrażōnŏ dopiyro we roku 1920. Przōdzij motto miało wyrażać prymat postrzodkōw pokojowych nad militarnymi (słowo rozum po prawyj heraldycznyj, siyła po lewyj), ale tyż gotowość ôbrōny kraju ze brōniōm we rynce. We roku 2004 powstoł projekt zmiany motta na Por la fuerza de la razón (śl. siyłōm rozumu), wniysiōny ôd synatora Nelsona Ávile a tumaczōny za militarnōm naturōm dotynczasowyj dewize, niy zyskoł ôn ale akceptacyje parlamyntu.