|
'''Hůmer''' ([[grecko godka|grc.]] Ὅμηρος ''Homeros'' uoznačo "ślepy") ([[VIII vjek p.n.e.]]) – [[Grecyjo|grecki]] ''[[aojda]]'' (''[[rapsodas]]'') čyli [[Bard (muzyka)|bard]]. Bůu uůn śpjywokym wyndrownym. Uwožany je za uojca poezyji [[epika|epickij]]. Nojstaršy znůny s imjyńo ojropejski poeta, kery zapewne přejůu dźedźictvo dugij i bůgatej tradycyji poezyji heroičnyj (kerej istńyńy je nale ino důmysuym).
Hůmer je autorym poymatůw ''[[Ilijoda|Ilijody]]'' i ''[[Uodyseja|Uodysei]]''. Grecko tradycyjo widźoua wwe ńim tyž autora epopei kůmičnyj ''[[Batrachomyomachia|Batrachomyomachji]]'' (podug nojnowšych teorje ńy uůn je jeji twůrcům) i ''[[Hymny hůmerycke|Hymnůw hůmeryckych]]''. Žodyn poeta grecki ńy přewyžšůu suawům Hůmera. Na wyspach [[Ios]] i [[Chjos]] wzńyśůno pośwjyncůne mu świůntyńy, a we [[Uolimpja (mjasto)|Uolimpji]] i [[Delfy|Delfach]] postawjůno jygo posůngi. [[Pizystrat]] wprowadźiu recytacyje hůmeryckych poymatůw na [[panatynoje]].
Podug ńykerych lygyndarnych informacyji Hůmer pjyrwotńy nazywou śe Melesigenes i bůu synym bůga řyki Meles, puynůncyj kouo Smyrny, i ńimfy Kreteis. Śwjadčy to uo randze Hůmera we śwjeće greckym, gdyž zawše wybitnym ludźům připisywano tam boske abo půuboske pochodzyńy.
Ńy zachowouy śe žodne wjarygodne wjadůmośći uo jygo žyću i, jakkej škryflou badoč John Myres, ''žodne zdańy dotyčůnce Hůmera ńy je bezsporne''. Ńymńij, antyčńi Grecy ńigdy ńy wůntpili wwe jygo istńyńy. Prawdopodobńy urodźiu śe wwe [[Izmir|Smyrńy]] abo na wyspje Chjos wwe [[Jůńa|Jůńji]] – kraińy wwe [[Azyjo Mńijšo|Azyji Mńijšej]], alenale wjela mjast greckych ubjygouo śe uo tyn hůnorowy zaščyt. We spoře uo pochodzyńy Hůmera brouo udźou śedym mjast: [[Argos]], [[Atyny]], [[Chjos (mjasto)|Chjos]], [[Itaka]], [[Kolofůn (mjasto)|Kolofůn]], [[Pylos]] a [[Izmir|Smyrna]]. Podug lygyndy Hůmer bůu ślepcym. Teza ta můgům wspjerać dwa epizody ůmješčůne wwe hůmeryckych epopejach. W ''Uodysei'' ńywidůmy bard ''Dymodokos'' uopjewo bohaterske čyny, a autor, prawdopodobńy Hůmer, wwe ''Hymńy hůmeryckym'' piše do [[Apollo (mitolůgja)|Apollina]]: ''"Pozdrawjům was wšyjstke. A uo mńy pamjyntejće, jak přijdźe jakiś čowjek uobcy, co śwjata dośwjadčůu, i zapyto: Dźouški, kery je wům nojmilšy s aojdůw, co sam přichodzům? Wuůnčas wšyjstke cuzamyn uodpowjeće: Ślepjec, kery mješko na skalistym Chjos – jygo pjeśńi bydům zawše nojgryfńijše"(...)''. Martin P. Nilsson wwe ''Homer and Mycynae'' podowo, aže we wjelu rygjůnach bardowje byli wwe rytualny sposůb pozbawjańi wzroku, co mjouo stymulować pamjyńć.
Autorstwo ''Ilijody'' a ''Uodysei'' wzbudzo ale do dźiś wůntpliwośći, a problym tyn nazywany je [[kwestja hůmerycka|kwestjům hůmeryckům]]. Brak je wjarygodnych danych uo žyću Hůmera, ńykeři badače, a nawet juž antyčńi ''[[choridzontes]]'', wysuwali hipoteza, aže Hůmer ńigdy ńy istńou. Podwaliny do tygo půglůndu, zwanygo teorjům pluralistyčnům (oba dźeua sům zlepkym pjeśńi s růžnych časůw, pouůnčůnych we Atynach wwe VI w. p.n.e.), dou mjymjecki filolůg F.A. Wolf we wydanyj wwe r. [[1795]] kśiůnžce ''Prolegomena ad Homerum''. Po uokouo stu pjyńćdźeśyńću lotach dyskusyji i sporůw zwyćynžůua teorja ůńitarystyčno, kero twjerdźi, aže Hůmer istńou i bůu autorym uobu poymatůw, a jygo zasůgům je stwořyńy wybitnych dźeu wwe uoparću uo wjelowjeko tradycyjo pjeśńi heroičnych istńijůnco we starožytnyj Grecyji.
{{commons|Category:Homer|Hůmer}}
|
