Krōlestwo (biologijŏ)

Krōlestwo (łać. regnum) – pasowanŏ w systymatyce ôrganizmōw kategoryjŏ systymatycznŏ ôbyjmujōncŏ spokrewniōne zorty (phylum) w zoologiji, abo hōrmy (divisio) w botanice. Tradycyjnie, ôd czasōw Carla von Linné krōlestwo było uwŏżane za kategoryjõ systymatycznego nojwyższego gradusa. Pod kōniec XX stoleciŏ systematycy wkludziyli wyższõ ôd krōlestwa kategoryjõ nazywanõ dōmynōm, nadkrōlestwem abo cysŏrstwym. W nomenklaturze botanicznyj i zoologicznyj sztalowanych bez Miyndzynŏrodowe Kodeksy Nomenklatury Botanicznyj i Zoologicznyj krōlestwo durch je uznŏwane za kategoryjõ nojwyższego gradusa^[1]^[2]. Podkategoryjōm krōlestwa je podkrōlestwo (subregnum). Za to pasowany czasym termin nadkrōlestwo (superregnum), choć formalnie nŏleżny, używany je w gradusie nojwyższyj kategoryje systymatycznyj dōmyny abo cysŏrstwa.

Trzi krōlestwa edytuj

Szwedzki biolog Carl von Linné tajlowoł świat ôżywiōny na dwa krōlestwa, kere nazwoł Regnum Animale (zwjyrzynta) i Regnum Vegetabile (rośliny). Świat nieożywiony zaliczōł do trzecigo krōlestwa – Regnum Lapideum (minerały). W 1866 Ernst Haeckel wkludziōł krōlestwo Protista. Straciōł ôrganizmōw na trzi krōlestwa bōł pasowany do drugij chyty XX stoleciŏ.

Piyńć krōlestw Whittakera edytuj

W 1969 roku Robert Whittaker zapropōnowoł nowõ kōncepcyjõ klasyfikacyje ôrganizmōw^[3], w keryj wymiyniōł piyńć krōlestw:

Monera – ôbyjmujōnce wszyjske prokarionty
Protista – protisty
Animalia – zwjyrzynta
Plantae – rośliny
Fungi – grziby

Szejś krōlestw Cavalier-Smitha edytuj

Thomas Cavalier-Smith je autorym kōncepcyje dzielynia ôrganizmōw na szejś (przōdzi ôziym) krōlestw^[4]^[5], zgrupowanych w dwōch cysŏrstwach (ang. empire). Cavalier-Smith przidoł – do piyńciu dotynczŏs akceptowanych (bakteryje, protisty, grziby, rośliny jak tyż zwjyrzynta) – krōlestwo Chromista.

Pozycyjŏ taksōnōmicznŏ edytuj

Położynie krōlestwa i podkrōlestwa w hierarchiji taksōnōmicznyj wyglōndŏ dalij pokŏzano:

dōmyna (tyż cysŏrstwo abo nadkrōlestwo)
- krōlestwo (regnum)
  - podkrōlestwo (subregnum)
    - hōrma (divisio) dlŏ roślin abo zorta (phylum) dlŏ zwjyrzynt

Wejzdrzij tyż edytuj

Przipisy

↑ International Code of Botanical Nomenclature (ang.). International Association for Plant Taxonomy, 2007. [dostymp 2021-01-12].
↑ International Code of Zoological Nomenclature (ang.). International Commission on Zoological Nomenclature, 1999. [dostymp 2021-01-12].
↑ Robert H. Whittaker. New Concepts of Kingdoms of Organisms. „Science”. 163 (3863), s. 150–160, 10 stycznia 1969. DOI: 10.1126/science.163.3863.150 (ang.).
↑ Thomas Cavalier-Smith. A revised six-kingdom system of life. „Biological Reviews of the Cambridge Philosophical Society”. 73(3), s. 203–266, siyrpiyń 1998. DOI: 10.1017/S0006323198005167 (ang.).
↑ Thomas Cavalier-Smith. Only six kingdoms of life. „Proc. R. Soc. Lond. B”. 271, s. 1251–1262, 17 mŏja 2004. DOI: 10.1098/rspb.2004.2705 (ang.).

[1] International Code of Botanical Nomenclature (ang.). International Association for Plant Taxonomy, 2007. [dostymp 2021-01-12].

[2] International Code of Zoological Nomenclature (ang.). International Commission on Zoological Nomenclature, 1999. [dostymp 2021-01-12].

[3] Robert H. Whittaker. New Concepts of Kingdoms of Organisms. „Science”. 163 (3863), s. 150–160, 10 stycznia 1969. DOI: 10.1126/science.163.3863.150 (ang.).

[4] Thomas Cavalier-Smith. A revised six-kingdom system of life. „Biological Reviews of the Cambridge Philosophical Society”. 73(3), s. 203–266, siyrpiyń 1998. DOI: 10.1017/S0006323198005167 (ang.).

[5] Thomas Cavalier-Smith. Only six kingdoms of life. „Proc. R. Soc. Lond. B”. 271, s. 1251–1262, 17 mŏja 2004. DOI: 10.1098/rspb.2004.2705 (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]