Wersyjŏ ze dnia 18:20, 5 lip 2012 edytuj ZéroBot (dyskusyjŏ \| wkłŏd) 3524 edycje m r2.7.1) (Bot dodowo: war:Boson ← Starszŏ edycyjŏ		Wersyjŏ ze dnia 13:29, 8 lip 2012 edytuj cŏfnij Xqbot (dyskusyjŏ \| wkłŏd) 11 985 edycji m r2.7.3) (Bot dodowo: yo:Bósónì; zmiany kosmetyczne Nowszŏ edycyjŏ →
Linijŏ 2: We fizyce čůnstek '''bozůny''' ([[angelsko godka\|ang.]] ''boson'' uod nazwiska fizyka [[Satyendra Bose]]), sům čůnstkůma pośadajůncymi [[spin (fizyka)\|spin]] coukowity. Wjynkšość bozůnůw to čůnstki zuožůne, jydnokže 12 s ńich (tak zwane [[bozůny cechowańo]]) sům [[Čůnstka elymyntarna\|čůnstkůma elymyntarnymi]], ńyzuožůnymi s myńšych čůnstek (čůnstki fůndamyntalne). == Wuaśćiwośći bozůnůw == Koždo čůnstka je bozůnym abo [[fermjůn~~\|fermjůnym~~]]ym, zaležńy uod pośadanygo spinu - twjerdzyńy statystyki spinowyj nařuco wyńikajůnco s ńygo statystyka kwantowo, kero uodrůžńo fermjůny uod bozůnůw. Zgodńy s [[Model Standardowy\|Modelym Standardowym]] fermjůny sům čůnstkůma elymyntarnymi "[[materja (fizyka)\|materji]]", natůmjast bozůny překludzajům uoddźouywańo. W zwjůnzku ze spinym coukowitym, ńyoddźoujůnce bozůny podlygajům [[Statystyka Bosego-Einsteina\|statystyce Bosego–Einsteina]]. Jednům s jeji kůnsekwyncyji je istńyńy [[Kůndynsat Bosego-Einsteina\|kůndynsatu Bosego–Einsteina]], „pjůntygo” stanu skupjyńo materii, we kerym dowolno ličba bozůnůw može dźelić tyn sům stan kwantowy. Kůndynsat Bosego-Einsteina ńy mo jak dotůnd žodnygo praktyčnygo zastosowańo. Pozwalo natůmjast na uobserwowańy efektůw kwantowych w skali makroskopowyj l. b. bez swobodny spadek kůndynsatu w źymskym polu grawitacyjnym idźe eksperymyntalńy pokozać [[zasada ńyoznačůnośći Heisenberga]]. Linijŏ 9: Uoddźouywańo [[čůnstki wirtualne\|wirtualnych]] bozůnůw s řečywistymi fermjůnůma nazywomy [[oddźouywańo podstawowe\|oddźouywańůma podstawowymi]]. Zachowańy pyndu w tych uoddźouywańach uobjawjo śe matymatyčńy we wšyjstkych znůnych śiuach. Bozůny učestńičůnce w tych uoddźouywańach nazywůmy [[bozůny cechowańo\|bozůnůma cechowańo]]. Sům to: * dwa bozůny [[bozůn W\|W]] i jydyn [[bozůn Z\|Z]] ([[oddźouywańy suabe]]) * uoźym [[gluůn\|gluůnůw]] ([[oddźouywańy śilne]]) * [[fotůn]] ([[oddźouywańy elektrůmagnetyčne]]) * hipotetyčny [[grawitůn]] pośredńičůncy we [[grawitacyjo\|grawitacyje]]. Čůnstki zuožůne s kilku inkšych čůnstek (tak jak [[protůn~~\|protůny~~]]y abo [[neutrůn~~\|neutrůny~~]]y) můgům być jednako fermjůnůma a bozůnůma, zaležńy uod jeich coukowitygo spinu. Skiž tygo wjela jůnder atůmowych je bozůnůma. Půmimo tygo, aže čůnstki twořůnce jůndra, t.j. protůn, neutrůn, a tyž krůnžůnce wokůu jůndra elektrůny, sům fermjůnůma, možliwe je by jydyn pjyrwjostek (lo bajšpila [[hel]]) mjou izotopy bydůnce fermjůnůma (l.b. <sup>3</sup>He) i inkše bydůmce bozůnůma (l.b. <sup>4</sup>He). (<sup>3</sup>He) je zuožůny s jydnygo neutrůnu a dwůch protůnůw [PNP]. Podańy [[deuter]] (<sup>2</sup>H), zuožůny s jydnygo protůnu i jydnygo neutrůnu [NP] je bozůnym, podčas gdy [[tryt]] (<sup>3</sup>H), kery je zuožůny s dwůch neutrůnůw i jydnygo protůnu [NPN] je fermjůnym. Růžńica půmjyndzy statystykůma bozůnůw a fermjůnůw istńije wyuůnčńy při dužych gynstośćach – kedy ich fůnkcyje zachodzům na śebje. W ńiskych gynstośćach, uobydeje statystyki redukujům śe do [[statystyka Maxwella-Boltzmanna\|statystyki Maxwella-Boltzmanna]], wjync zarůwno bozůny i fermjůny zachowujům śe jak čůnstečki klasyčne. == Přikuody bozůnůw == * kožda čůnstka uo spińy coukowitym * jůndra [[deuter~~\|deuteru~~]]u * atůmy [[hel]]u-4 * atůmy [[sůd\|sodu]]-23 * [[fotůn]]y, překludzajůnce [[oddźouywańy elektrůmagnetyčne\|oddźouywańo elektrůmagnetyčne]] * bozůny [[bozůn W\|W]] i [[bozůn Z\|Z]], překludzajůnce uoddźouywańo suabe * [[gluůn]]y * [[fůnůn]]y * [[bozůn Higgsa\|bozůny Higgsa]] == Zoboč tyž == * [[anyůn]] [[~~Kategoria~~Kategoryjo:Bozůny\|!]] [[ar:بوزون]] Linijŏ 96: [[vi:Boson]] [[war:Boson]] [[yo:Bósónì]] [[zh:玻色子]]

Bozůn: Porōwnanie wersyji