Wersyjŏ ze dnia 18:30, 9 mar 2015 edytuj Krol111.bot (dyskusyjŏ \| wkłŏd) Boty 16 867 edycji m →‎Ewolucyjo Suůńca: clean up, removed: Because no values have been specified for the prop parameter, a legacy format has been used for the output. This format is deprecated, and in the future, a default value will be set for the prop parameter, cau... ← Starszŏ edycyjŏ		Wersyjŏ ze dnia 17:42, 11 kwi 2021 edytuj cŏfnij Psiŏczek (dyskusyjŏ \| wkłŏd) 2894 edycje ort Nowszŏ edycyjŏ →
Linijŏ 1: {{~~ort~~NowOrt}} [[Plik:The Sun by the Atmospheric Imaging Assembly of NASA's Solar Dynamics Observatory - 20100819.jpg\|thumb\|right\|Ôbrŏz turbulyncyje na wiyrchni Klary we dalekim ultraflidrlecie. ([[Nasa]]-[[Solar Dynamics Observatory\|SDO]])]] ~~[[Plik:Sun920607.jpg\|thumb\|250px\|right\|Tarcza Klary ze słůnecznymi flekůma]]~~ [[Plik:Sun Life.png\|thumb\|500px\|Cykl ~~žyćowy~~życiŏ ~~Suůńca~~Klary]]▼ ~~'''Słůńce''' inakszyj '''Klara''' – postrzodkowo [[gwjozda]] [[Słůneczny Ukłod\|Słůnecznygo Ukłodu]],~~ '''Klara''', abo '''Słōńce''' ([[Łaćina\|łac]]. ''Sol'', [[Grecko godka\|gr]]. ''Ἥλιος, Hḗlios'', symbol: <big>'''☉'''</big>) to je cyntralnŏ [[Gwjozda\|gwiŏzda]] [[Słůneczny Ukłod\|Słōnecznego Układu]], naôbkoło keryj krōnży [[Źymja\|Ziymia]], inksze planety tego układu, planety karłowate i [[Małe ciało Słōnecznego Układu\|małe ciała Słōnecznego Układu]]. Klara skłŏdŏ sie z gorkij [[Plazma\|plazmy]] utrzimowanyj bez [[Grawitacyjŏ\|grawitacyjõ]] i formowanyj bez [[pole magnetyczne]]. ~~wele keryj kwyrlo [[Źymja]], inksze [[planeta\|planety]] a myńsze [[ńybjeske ćoła]]. Klara to nojwidńyjszy uobjekt na ńybje a uobyczne zdrzůdło energije, kero przibywo ku Źymji.~~ Astrōnōmiczny symbol Klary to rōndo z pōnktym we postrzodku: <big>☉</big> ([[Unicode]]: 2609)<ref>{{Cytuj \|autōr = \|tytuł = Find all Unicode Characters from Hieroglyphs to Dingbats – Unicode Compart \|data dostympu = 2021-04-11 \|ôpublikowany = www.compart.com \|url = https://www.compart.com/en/unicode/U+2609 \|jynzyk = en}}</ref>. ~~Astronůmiczny simbol Słůńca to ''uokrůng s punktym we postrzodku'': [[Plik:Sun symbol.svg\|14px\|☉]] (Unicode: 2609).~~ == Charakterystyka == Słůńce je gwjozdům [[głůwny ćůng\|głůwnygo ćůng]] (V klasa widnośći). [[Typ widmowy]] uod ńigo (G2) charakteryzuje bjoławo [[farba]] a uobecność we [[widmo\|widmje]] [[lińje spektralne\|lińji]] zjůńizowanych a neutralnych metali a fest lichych lińji [[wodůr\|wodoru]]. Klara je bezma idyjalnie ôbłōniatŏ<ref>{{Cytuj \|tytuł = How Round is the Sun? Science Mission Directorate \|data dostympu = 2021-04-11 \|ôpublikowany = science.nasa.gov \|url = https://science.nasa.gov/science-news/science-at-nasa/2008/02oct_oblatesun/}}</ref><ref>{{Cytuj \|tytuł = First Ever STEREO Images of the Entire Sun. Science Mission Directorate \|data dostympu = 2021-04-11 \|ôpublikowany = science.nasa.gov \|url = https://science.nasa.gov/science-news/science-at-nasa/2011/06feb_fullsun/}}</ref>, mŏ strzednicã kole 1 392 684 km<ref>{{cytuj pismo\|nazwisko=Emilio\|miano=M.\|nazwisko2=Kuhn\|miano2=J.R.\|nazwisko3=Bush\|miano3=R.I.\|nazwisko4=Scholl\|miano4=I.F.\|tytuł=Measuring the Solar Radius from Space during the 2003 and 2006 Mercury Transits\|cajtōng=[[Astrophysical Journal]]\|rok=2012\|wolumin=750\|wydanie=2\|strōny=135\|arxiv=1203.4898\|bibcode=2012ApJ...750..135E\|doi=10.1088/0004-637X/750/2/135}}</ref>, kole 109 razy srogszõ aniżeli Ziymia, a jeji masa (1,989 ×10<sup>30</sup> kg, kole 333 tysiyncy razy srogszŏ aniżeli masa Ziymie (M<sub>⊕</sub>)) stanowi kole 99,86% imyntnyj masy Słōnecznego Układu<ref>{{cytuj pismo\|nazwisko=Woolfson\|miano=M.\|tytuł=The origin and evolution of the solar system\|cajtōng=Astronomy & Geophysics\|rok=2000\|wolumin=41\|wydanie=1\|strōny=12\|bibcode=2000A&G....41a..12W\|doi=10.1046/j.1468-4004.2000.00012.x}}</ref>. Skłŏdŏ sie z gorkij plazmy utrzimowanyj bez grawitacyjõ i formowanyj bez pole magnetyczne. Klara uformowała sie kole 4,567 mld lŏt tymu<ref>{{cytuj\|tytuł=The Absolute Chronology and Thermal Processing of Solids in the Solar Protoplanetary Disk\|cajtōng=[[Science]]\|autōr=James N. Connelly, Martin Bizzarro, Alexander N. Krot, Åke Nordlund, Daniel Wielandt, Marina A. Ivanova\|wolumin=338\|wydanie=6107\|s=651–655\|data=2012-11-02\|doi=10.1126/science.1226919\|bibcode=2012Sci...338..651C}}</ref> skuli kolapsu grawitacyjnego przestrzyństwa we srogim ôbłoku molekularnym. Wiynkszość materyje zgrōmadziyła sie we cyntrum, a ôstatek utworzōł orbitujōncy naôbkoło niego, plaskaty dysk, z kerego ukształtowała sie ôstała tajla Słōnecznego Układu. Cyntralnŏ tajla stŏwała sie gynstŏ i gorkŏ, aże w jeji ôstrzodku ôstała zainicjowanŏ synteza termojōndrowŏ. Wyuczyni sōndzōm, iże hned wszyjske gwiŏzdy powstŏwajōm skuli tego procesu. Klara je zorty widmowego G2 V, to znaczy przinŏleży do tm. żōłtych karłōw lajtōngu bazowego; widzianŏ z Ziymie mŏ biołõ farbã<ref>{{Cytuj \|tytuł = Wayback Machine \|data = 2017-07-06 \|data dostympu = 2021-04-11 \|ôpublikowany = web.archive.org \|url = https://web.archive.org/web/20170706233250/http://www.osa-opn.org/Content/ViewFile.aspx?id=11147}}</ref>. Klara leży we jydnym s ramjůn szpiralnych [[Mlyczno Cesta\|Galaktyki]], 26 tyśyncy [[śwjytlny rok\|śwjytlnych rokůw]] uod jeji postrzodka a ůngyfer 26 rokůw śwjytlnych uod plaszczyzny [[růwńik]]a [[galaktyka\|Galaktyki]]. Kwyrlo wele cyntrům Mlycznyj Cesty gibko na 220 km/s we czaśe 226 miljůnůw lot, co dowo bez 20 uobjygůw po dźiś dźyń we gyszichće gwjozdy. Uod Słůńca dźeli nos ůngyfer 150 mln km. == ~~Budowa~~Skłŏd == Kole trzi sztwŏrte masy Klary stanowi [[wodōr]], ôstatek zaôbycz [[Hel (elymynt)\|hel]]. Ôstane 1,69% (co ôdpadŏ kole 5600 M<sub>⊕</sub>) tworzōm ciynżyjsze elymynta, w tym m.in. [[tlyn]], [[Wōngel (elymynt)\|wōngel]], [[Neōn (elymynt)\|neōn]] i [[żelazło]]<ref>{{cytuj pismo\|nazwisko=Basu\|miano=S.\|nazwisko2=Antia\|miano2=H.M.\|tytuł=Helioseismology and Solar Abundances\|cajtōng=[[Physics Reports]]\|rok=2008\|wolumin=457\|wydanie=5–6\|strōny=217\|arxiv=0711.4590\|bibcode=2008PhR...457..217B\|doi=10.1016/j.physrep.2007.12.002}}</ref>. Podle masy<ref>{{cytuj strōnã \|url=http://solar-center.stanford.edu/vitalstats.html \|tytuł =The Sun’s Vital Statistics \|ôpublikowany =Stanford Solar Center \|data dostympu =2014-07-25}} Źrōdło danych: {{cytuj ksiōnżkã \|nazwisko =Eddy \|miano =J. \|tytuł =A New Sun: The Solar Results From Skylab \|url=http://history.nasa.gov/SP-402/contents.htm \|rok =1979 \|strōny=37 \|wydŏwca =[[NASA]] \|id=NASA SP-402 \|data dostympu =2014-07-25}}</ref>: Słůńce je kuglům [[plazma\|zjůńizowanygo gazu]] uo [[masa\|maśe]] 1,9891 × 10<sup>30</sup> kg (333 950 mas Źymje), przi czym 74% zajmowo [[wodůr]], 25% - [[hel]], a myńi kej 1% to ćyńżejsze elementy a roz za kedy proste chymiczne spojiny (zwjůnzki). Kugla [[plazma\|plazmy]] utrzimywano je we hydrostatycznyj růwnowadze skiż śiły [[grawitacyjo\|grawitacyje]] s jydnyj zajty a rosnůncym a tyż s głymbokośćům a ćiśńyńym gazu, kere růwnoważy ćynżar materyje ponad. W cyntrům [[ćiśńyńy]] erbuje wertość 1016 [[Paskal\|Pa]], co je wyńikym faktu, aże jůndro rozhajcowuje śe do tymperatury poranośće miljůnůw stopńi, we keryj to tymperaturze můgům już zalajzować [[reakcyjo jůndrowo\|reakcyje jůndrowe]]. W przipadku gwjozd głůwnygo cugu reakcyjům jůndrowům, kero dowo ynergijo je pomjana wodoru we hel. [[Gynstość]] materyje we jůndrze Słůńca to 1,5×105 kg/m³, nale wysoko tymperatura trzimje materyja we stańy gazowym, atoli gynstość gazu na wjyrchu to 10–4 kg/m³, czyli je to prawje průżńo. Na podstawje uodmjynnych własnośći [[plazma\|plazmy]] a procesůw we ńij zachodzůncych, kere wyńikajům s růżńic we gynstośći i tymperaturze, idźe wyrůżńić trzi roztůmajte becyrki postrzodku Słůńca: jůndro, uotoczka a atmosfera. * wodōr: 73,46% * hel: 24,85% * tlyn: 0,77% * wōngel: 0,29% * żelazło: 0,16% * neōn: 0,12% * [[azot]]: 0,09% * [[krzymik]]: 0,07% * [[magnez]]: 0,05% * [[siarka]]: 0,04% {{Przipisy}} ~~== Ewolucyjo Suůńca ==~~ ~~{{ort}}~~ ▲[[Plik:Sun Life.png\|thumb\|500px\|Cykl žyćowy Suůńca]] Připuščo śe, aže Suůńce powstouo ůng. 4,6 milijorda lot tymu. Po trwajůncym kilkadźeśůnt miljůnůw lot uokreśe kurčyńo śe uobuoku mjyndzygwjozdowygo, Suůńce rozpočyuo pobyt na [[ćůng guůwny\|ćůngu guůwnym]] (zob. [[Djagrům Hertzsprůnga-Russella\|Djagrům H-R]]). Bez 4,6 milijorda lot Suůńce zwjynkšůúo swůj průmjyń uod 8 do 12%, a jasność uo uok. 27%. Zawartość wodoru we jůndře modygo Suůńca wynośiua ůng. 73%, uobecńy juž yno 40%. Kedy zapasy wodoru wyčerpjům śe, co nastůmpi za myńi wjyncyj kolejne 5 mld lot, Suůńce zmjyńi śe we [[čerwůny uolbřim\|čerwůnygo uolbřima]], po čym uodřući zewnyntřne warstwy, přeistačajůnc śe we [[bjouy kařeu\|bjouygo karua]]. Bez wjela milijordůw lot bydźe styguo, až stańy śe [[čorny kařeu\|čornym karuym]] (wšychśwjot je ješče za mody, by istńouy take uobjekty). [[Kategoryjo:Słůńce\|! ]]

Słōńce: Porōwnanie wersyji