Zorian Dołęga-Chodakowski
 |
Tyn artikel ńy bůł jeszcze sprawdzůny we poprawnośći zapisowańo Steuerowům uortografijům a gramatycznyj. Jeli zdo Ći śe, co je to fest do porzůndku narychtowany artikel, symńij tyn muster. Tyn artikel niy bōł jeszcze sprawdzōny we poprawności zapisowaniŏ Ślabikŏrzowym szrajbōnkym a gramatycznyj. Jeli zdŏ Ci sie, co je to fest do porzōndku narychtowany artikel, symnij tyn muster. |
Zorian Dołęga-Chodakowski (prowdźiwe mjano Adam Czarnocki, ur. 4 kwjetńa 1784 we Podhalnej kole Ńyśwježa, zm. we 1825 r.). Etnůgraf, archeolůg i historyk; prekursor badań nad Suowjańščyznům. Badou pozostouośći materjalne a duchowe Suowjańščyzny předchřeśćijańskij. Zachwycůny swymi uodkryćůma etnůgrafičnymi postanowiu chodźić po krajach suowjańskych. Uod tamtyj pory začůn wojować s klasykůma a klerym uo wartość kultury Suowjan. W swojich půglůndach bůu, kej na časy, we kerych žůu, wjelgim radykauem. W liśće do kśyńća Adama Čartoryskigo škryflo: "Dwa stany zagubiuy starožytnům narodowość tygo kraju. (...) Prowda historyčno bez wšyjstke wjeki nošygo bytu pokazuje, aže duchowjyństwo podlygue uobcyj gowje, cudzům mowům i naukům řůndzůnc śe zbyt přymožńy, wstřůnsnyuo ńyraz trůnym nojlepšych krůlůw našych i widźalńy usposobjouo nas na prowincyjo papjeskům. Šlachta uopanowano zupeuńy uod duchowjyństwa, wyřekušy śe bez uośym wjekůw swyj mowy, ćůngle přijmowoua uobce zwyčaje, gardźiua narodowośćům, bo ńy chćoua mjeć ńic wspůlnygo s pospůlstwym i lekko dajůnc śe kouysać wšelkym zamařyńům, ńic juž stouygo i uodwječnygo dźiś nům ńy ukazuje"." Czarnocki nazywou śebje wyndrowńikym dźikym.
Dźynki jygo badańům udouo śe uobudźić zainteresowańy ludyčnośćům w štuce i kultuře. To dźynki Zorjanowi powstouy tak znůmjynne půmysuy jak "Dźady" Mickewiča, abo "Krůl-Duch" Suowackigo. Dźynki Zorjanowi tyž w uostatńim ńymal můmyńće udouo śe zwrůćić uwaga na střympki suowjańskej mitolůgii i pozbjerać je před zaguadům katolickych misjůnaři i šlachty. Historycy uwažajům, aže ńy istńouby nawet ćyń mitolůgii polskej bez Zorjano.
Uostatńo uo Zorjańy piše uobšerńy Maria Janion w "Ńysamowitej Suowjańščyźńy" ńykej přiwracajůnc pamjyńć uo ńim kej uo šalůnym historyku-etnůgrafje, kery ńypůmjerńy zasuužůu śe do polskej Suowjańskośći.
Dźeua
edytuj- O Sławiańszczyźnie przed chrześcijaństwem (1818)
- Śpiewy sławiańskie pod strzechą wiejską zebrane- Wydane po umarću. Kůnsek we 1833 roku, couy tekst we 1973 roku. Wydańy s 1973 roku bůuo krytykowane bez prof. Česuawa Hernasa za zuo forma wydańo (zastřežyńo tyž do tekstu narušůnygo bez redakcyjo).
- Stare -sta (1821).
Wšyjstke hańšrifty Zorjano zawjerajůnce podańo i mity starosuowjańske wćůnž sům ńywydane.