Muzyka

Muzyka – kōnszt ôrganizacyje struktur klangowych w czasie. Jedna z dōmyn kōnsztōw piyknych, kerŏ wpływŏ na psychikã czowieka bez klangi.

Alegoryjŏ Muzyki, Filippino Lippi

Struktury klangowe skłŏdajōm sie z zestŏwōw welōw akustycznych ô naschwŏl ôbranych frekwyncyjach i amplitudach jak tyż ciszyny pōmiyndzy niymi. Jednym z cwekōw muzyki je samoekspresja jak tyż przekŏz subiektywnych ôdczuć kōmpozytora abo sprŏwiŏrza, kery mŏ wpływ na ôdczuciu, ryakcyje i świadōmość suchŏcza przetwŏrzajōncego te doznaniŏ w knif doimyntnie indywidualny. Ôd mŏwy ludzkij roztōmajci sie znacznie srogszym rozdziałym przekazowanych treści jak tyż spotrzebowaniym, ôkrōm głosu ludzkigo, insztrumyntōw muzycznych jak tyż wszelich klangōw elektrōnicznych, naturalnych i nieartykułowalnych.

Muzyka je jednym z przejŏwōw ludzkij kultury. Idzie przijmnōńć, iże muzyka ôd dycki tŏwarziszyła czowiekowi w robocie, graczce, raście jak tyż w ôbrzyndach, pewnie tyż ôd zaczōntku łōnczona była z tańcym i słowym. Z zaczōntku muzyka sużyła cylōm praktycznym – pōmŏgała w robocie zespołowyj, była formōm kōmunikacyje, niyskorzij stała sie tyż elymyntym tożsamości zbiorowyj. Z czasym wykształciyła sie za jedna z asty kōnsztu.

Zaczōntki

Tabula z szkryftym czynści Hymnu do Nikkal, bydōncŏ z kol. 1400 roku p.n.e.

W czasach prehistorycznych grano było na muszlach i piskołkach wykōnanych z kostyry. Muzyka tŏwarziszyła tańcōm i cerymōnijōm religijnym. A w antycznych państwach: Mezopotamije, Egipcie, Indyji, Chinie i Grecyje suchano było muzyki tyż dlŏ uciechy. Muzykã zaczynto było zapisować w antycznyj: Mezopotamije, Egipcie i Grecyje, a szpecyjalisty uwŏżajōm nawet, iże znŏdli zapisany fragmynt muzyczny hymn, bydōncy z Sumeru z ôkresu 5000-3000 lŏt p.n.e.

Snŏdź za nojstarszy wiernie ôdtworzōny terŏźnie wytwōr muzyczny uwŏżany je Hymn do Nikkal, kerego szkryft datowany je na 1400 rok p.n.e. Szkryft je z państwa Hurytōw; ôdnŏdniynto było go w chycie XX stoleciŏ w Ugarit na wybrzyżu Morza Śrōdziemnego, za to muzykã ôdtworzōno było po piytnŏstu latach robot na Uniwerzytecie Kalifornijskim (Berkeley). Piyrszy kōmpletny wytwōr muzyczny, kery zachowoł sie do naszych czasōw, datowany je na IX stolecie.

Mitologiczne zaczōntki

Podle mitologije rzimskij wynojdywŏczym muzyki bōł Merkury, kery ze szupy żōłwia zrobiōł lirã.

Podle przekazōw biblijnych wynojdywŏczym muzyki bōł Jubal, bo w Ksiyndze Zorty 4, 21 ôkryślōny ôstoł za fater wszyjskich tych, kerzi grajōm na „cytrach i ôrganach”.

Elymynta dzieła muzycznego

W tradycyjnym i nojbarzij rozpowszechnionym ujyńciu, struktury muzyczne skłŏdajōm sie z taktu, melodyje jak tyż harmōnije. Przi rozwŏżaniu ta niyprzileżytość barzij szczegōłowo, straciōł tyn idzie przedstawić dalij pokŏzano (sōm to tm. elymynta dzieła muzycznego):

• melodyka
• rytmika
• harmōnika
• dynamika
• agogika
• artykulacyjŏ
• kolorystyka

W muzyce terŏźnyj tyż akustyka.

Klasyfikacyje

Muzykã euroatlantyckiego kryngu kulturowego idzie klasyfikować na mocka knifōw, bp.:

Forma przekazu:

• muzyka rozrywkowŏ – przekazowanŏ bez postrzodki masowego przekazu
• muzyka chopskŏ – przekazowanŏ bez naśladownictwo
• muzyka profesjōnalnŏ – przekazowanŏ bez notacyjõ muzycznõ

Wielość sprŏwiŏrzy:

• muzyka solowŏ
• muzyka kameralnŏ
• muzyka koncertowŏ (estradowŏ)
  • muzyka symfōnicznŏ
  • muzyka chōralnŏ

Przeznaczynie:

• muzyka funkcjonalnŏ
• muzyka autōnōmicznŏ
• muzyka scynicznŏ – ôpera, balet, muzyka tyjatralnŏ, muzyka filmowŏ
• muzyka liturgicznŏ

Znaku formalne i gynetyczne:

• muzyka uwŏżnŏ
• muzyka rozrywkowŏ
• muzyka chopskŏ