Rozbarske ôblyczynie
 |
Ślabikŏrzowe abecadło Tyn artikel je narychtowany we ślabikŏrzowym zŏpisie ślōnskij gŏdki. Coby sie przewiedzieć wiyncyj, wejzdrzij do artikla ô nim. |
Rozbarskie ôblyczynie (gōrzańskie ôblyczynie, rozbarsko-bytōńskie ô.) – jedno z nojznańszych ludowych ôblyczyń Gōrnego Ślōnska. Uznawomy je za ogōlnoślōnskie ludowe ôblyczynie (choby było nacyjonalnym).
Babske Ôblyczynie
edytujRozbarskie Babske Ôblyczynia sōm roztomaite w rōżnych tajlach Gōrnoślōnskiygo Industryjnygo Ôkryngu, a nawet w dwōch inkszych tajlach jednego miasta. Trza spomniyć, że sposoby ôblykanio siy przychodziōły z ludziami, kerzy przychodzili z placu na plac. Ślōzoczki zaczły tyż ôglōndać siy na miejsko moda i z tego mogymy ôdznaczyć 3 sposoby ôblykanio:
- kiecka, zopaska, kabōtek, wiyrzcheń
- kiecka, zopaska i jakla
- kiecka, zopaska, kabōtek i merynka
A terozki, co je co:
kiecka,mazylonka - kiecka dugo do kostek, na knefliki z prawyj strony. Tam, kaj bōły knefle, tam i bōła geldtasza. Jak kero Ślōnzoczka bōła bogatszo, to siy ta kieca doła splisować, inkszy bōły proste. Zauobyczaj bōły jednyj farby. Ôd dołu dowali pliśborty abo szczotki, coby siy ta kieca nie uwalić.
zopaska - fortuch, ôd pasa w dół. I niy bōło tak, coby ta zopaska ino kieca osłaniōła, niy. Ôna bōła paradno. Lakowali na niyj blumy, coby siy synkom przypodobać. Zopaskę dowało siy na wierzcheń.
kabotek - bioła bluzka, kero zakłodali pod jakla abo merynka bōła ino bióła i prosto, nale tako, kero dowali pod wierzcheń bōła gryfniyjszo, haftowano.
wierzcheń - babsko westa na 5 kneflikōw, dokoła haftowano żakardowo tasiemka. Wierzcheń bōł farby kiecki abo czōrny.
jakla - kaftan, żakiet, na knefle, na zadku duższo niźli z przodu. Miano je podane na inksze godki np. łac. iacca abo niem. jacke - szaket. Jakla bōła kraszono haftowanymi blumami abo koronkami. Jak miōła koronka doszyto do spodu, to gōdali że to szpica. Nojbarzij paradno bōła czōrno, jedwabno jakla, w kerej siy szło ino do kościōła nikaj indziyj. Tako jakla to tyż tajla weselnygo ôblyczynio.
Pod kieckōm baby miōły nojmniyj dwiy spodnice, czyrwono i bioło. Pod niōm zakłodały biołe galoty (choby batki z krauskami). Ślōnzoczka musiōła tyż mieć kiyłbaśnica. Bōł to płōcienny wuszt na 5 – 10 cm ruby, w kery ciśli co kto miōł piyrze abo wata. Baby to wieszōły dokoła pod kiecka, coby bōło wiynksze "wciyncie i wygiyncie" w pasie, tako frelka bōła szwarniyjszo (durch ino aby siy synkōm przipodōbać).
Na Gowa
edytujgalanda abo (pl. korona śląska) paradny wiōnek, w kery ciśli blumy, błyskotki i szlajfki.
plyjt - cwistōwo chusta. Czōrno, brōnōtno abo ciymnomodro.
szpigeltuch abo szaltuch- chusta turecko. Paradny plyjt cwistōwy abo jedwōbny. Czōrno, haftowano na ziylono, czyrwono abo żōłto. Wielgo na 3 m x 1,5 m.
purpurka - paradno kwadratōwo chustka (bok kole 80 – 90 cm). Czyrwonyj farby. Lakowano w blumki. Chodziōły (a nikere i chodzōm) w niëj wydany baby.
Chopske Ôblyczynie
edytujNa chopske ôblyczynie godajōm tyż ancug. Ôd wiyrchu chop miōł ôblyczony hut, szaket (czōrny abo ciymnomodry), westa (tako jak szaket), biōła koszula, jedwōbka pod szyja abo szlajfka, galot (jelenioki abo bizoki jeźli miōły bizy) no i strzewiki zauobyczaj czōrne.
Ô chopskym ôblyczyniu je piosenka:
Ôbejrzycie wy dziywuchy jacy chopcy pyszni, Grosza w kapsiy nigdy niy mo, a żynić siy myśli.
Przidzie taki na zolyty, pyto siy ô wiano, Chocioż łokiyć mu wyłazi i gołe kolano.
A strzewiki tyż mo nowe, niy chcōm mu siy łyskać, Bo na zadku tako dziura, mōgby siy piys wys*ać.
Szaket to mo w same łaty, koszula niy dobro, A u lymca takiy strzympy jak trowisia drōbno.
Kapudrocek tyż mo nowy, dość mu tam pasujy, Jydno skrzidło po kolana, drugiy przistympujy.