Astrōnōmijŏ

Astrōnōmijŏ (gr.: ἀστρονομία) – nauka ô ciałach niybieskch, jejich budowie, ruchach, pochodzyniu a ewolucyji, a tyż ô materyji rozproszōnej we przestrzyństwie kosmicznym (mianowanym tyż kosmosym). Astrōnōmijŏ, a radszyj jij tajla mianowanŏ kosmologijōm, tykŏ sie tyż wszechświata jako cołkości. Miano astrōnōmijŏ wziōnło sie z greki: gr. ἄστρον astron (gwiŏzda) + νόμος nomos (prawo).

Wystŏwiynie chińskigo astrōnōma

Pŏrã ze kelanŏstu teleskopōw we ôbserwatoriōm Roque de los Muchachos na wyspie La Palma na Wyspach Kanaryjskych. Ôd lewyj Teleskop Williama Herschela, Ôdwarty Teleskop Holynderski, Teleskop Zynitowy Carlsberg, Szwedzki Teleskop Słōneczny, Teleskop Isaaca Newtona i Teleskop Jacobusa Kapteyna.

Astrōnōmijŏ idzie inakszyj mianować naukōm ô wszelich ôbiektach a zjŏwiskach, co trefiajōm sie poza Ziymiōm.

Dzisiyjszŏ astrōnōmijŏ je dicht zwiōnzanŏ ze astrofizykōm, kerŏ je używaniym praw fizyki do interpretacyje wynikōw ôbserwacyji astrōnōmicznych. Zwiōnzek tyn je tak głymboki, iże dzisiej ôbie dziedziny sōm bezma jydnościōm. Mōg ôn powstać skuli ôdkryciŏ, iże astrōnōmiczne ôbiekty skłŏdajōm sie ze takij samyj materyje, co wszyjske inksze ôbiekty naôbkoło nŏs.

Ôbiekty, kerymi zajmuje sie astrōnōmijŏ, to astrōnōmiczne ôbiekty: planety, miesiōnczki, planetoidy, gwiŏzdy, gwiŏzdozbiory, skupiny gwiŏzdowe, grōmady gwiŏzd, galaktyki, mgławice, grōmady galaktyk, materyjŏ miyndzygwiŏzdowŏ, gaz miyndzygalaktyczny, materyjŏ egzotycznŏ, antymateryjŏ, ciymnŏ materyjŏ, kwazary, czŏrne dziury i wiela inkszych. Astrōnōmijŏ badŏ tyż procesy, co zachodzujōm miyndzy tymi ciałami.

Muzōm astrōnōmije je Ōranijŏ.

Bibliografijŏ

• Jadwiga Waniakowa Polska naukowa terminologia astronomiczna 2003, Wyd. IJP PAN, Krakōw ISBN 83-87623-67-0 (pl.)