Efekt Coriolisa

Efekt Coriolisa – efekt kery do śe uobserwować we tych ukłodach uodńeśyńo, kere śe zwyrtajům. Uobjawjo śe tym, co ćoła we takim ukłodźe ńy poruszajům śe po prostyj, ino zakryncajům. Zdowo śe, co zakryncajům skiż dźołańo jakij śůły. Je to śůła pozorno, kero lo uobserwatora s poza ukłodu ńy fůnguje. Lo uůnygo to ukłod zmjyńo rozlygowańy a ćoło poruszo śe po prostyj, do zgody ze pjyrszům zasadům dynamiki.

Lo ńyruchůmygo uobserwatora kugla poruszo śe po prostyj - ńy fůnguje żodno śůła. Lo uobserwatora na plaće kugla zakrynco skirz dźołańo śůły Coriolisa

Na půłnocnyj půłkugle cyklůn zwyrto śe na uopy do ruchu wskozůwek zygora

Śůła Coriolisa idźe porachować podug mustra:

${\vec {F}}_{C}=-2m({\vec {\omega }}\times {\vec {v}})$

Ze uůnům śůłům je zwjůnzany szwůng Coriolisa:

${\vec {a}}_{C}=-2({\vec {\omega }}\times {\vec {v}})$

Uoznaczyńo: m – masa ćoła, v – uůnygo gibkość, ω – gibkość kůntowo ukłodu, a $\times$ – wektorowy iloczyn.

Na Źymji skirz dźołańo uůnygo efektu woda we badywańe kej ślatuje do gulika zwyrto śe do zgody ze ruchym wskozůwek zygora na połedńowyj půłkugle, a na uopy do ńij na půłnocnyj půłkugle. Na růwńiku ślatuje rajn, bes zwyrtańo. Tak samo zwyrto śe wjater we cyklůnach.

Skirz efektu Coriolisa we balistyce bjere śe poprowka, coby ńy trefić mino.