Jozef Stalin[pozōr 1], po prŏwdzie Ioseb Besarionis dze Dżughaszwili[pozōr 2] (nar. 18 grudnia (stary styl: 6 grudnia) 1878[1] w Gori, um. 5 marca 1953 we Moskwie) to bōł sowiecki rewolucjōnista bolszewicki, dyktatōr, politiker i zbrodniŏrz kōmunistyczny. Je ôn ôdpowiydzialny za śmierć milijōnōw ludzi[2][3][4].

Jozef Stalin

Jozef Stalin
Miano i nazwisko Ioseb Besarionis dze Dżughaszwili
Data narodzyniŏ 18 grudnia 1878
Plac narodzyniŏ Gori
Data śmierci 5 marca 1953
Plac śmierci Moskwa
Nŏrodowość gruzyjeckŏ
Fach politiker
Nadgrody
Galeryjŏ zdjyńć a grafik we Wikimedia Commons
Podpis

Biografijŏ

edytuj

Bōł z Gruzyje[5]. Bōł jednym ze ôrganizatorōw zbrojnego przewrotu bolszewickigo, kery przeszoł do historyje jako „paździyrnikowŏ rewolucyjŏ[6][7]. Do 1922 roku bōł czōnkym Rady Kōmisŏrōw Ludowych, wykōnowoł w nij m.in. funkcyjõ kōmisŏra do spraw nŏrodnościowych (1917–1923)[8]. W latach 1919–1953 bōł czōnkym Biōra Politycznego KC RKP(b), niyskorzij WKP(b) i KPSS (do ônego śmierci)[9].

Formalnie wykōnowoł ôbiyralne, kadyncyjne funkcyje sekretŏrza gyneralnego KPSS i ônyj poprzedniczek a tyż prymiera SSSR, a faktycznie bōł dożywotnim dyktatorym posiadajōncym niyôgraniczōnõ władzã. Epoka ônego panowaniŏ we SSSR je ôkryślanŏ mianym stalinizm.

W czasie panowaniŏ Stalina we SSSR panowoł masowy, państwowy terror, kery pochłōnōł życie 20 milijōnōw ludzi, z czego 11 milijōnōw umarto skirz głodu, jak tyż ciynżkõ do ôbsztalowaniŏ wielość ôfiar sowieckich deportacyji i niywolniczyj roboty we ôbozach kōncyntracyjnych. Prziczyniōł sie do abszusu II wojny światowyj kej broł udzioł we ataku na Polskã we 1939 roku[10].

Na kōniec II wojny światowyj Sojusz Socjalistycznych Sowieckich Republik i Zjednoczōne Sztaty stały sie supermocarstwami. Niyskorniyjsze pogorszynie relacyji miyndzy spiyranym bez SSSR blokym weschodnim a spiyranym bez USA blokym zachodnim sprawiyło dugotrwały ôkres napiynć – zimnŏ wojna, kerŏ trwałŏ do 1989 roku[11].

Pozōr

edytuj
  1. rus. Иосиф Сталин
    gruz. იოსებ სტალინი
  2. rus. Ио́сиф Виссарио́нович Джугашви́ли
    gruz. იოსებ ბესარიონის ძე ჯუღაშვილი

Przipisy

  1. Stephen Kotkin, Stalin: Paradoxes of power, 1878-1928, Allen Lane, 2014, ISBN 978-0-7139-9944-0 [dostymp 2021-07-28] (angelski).
  2. Stalin killed millions. A Stanford historian answers the question, was it genocide?, Stanford News, 23 września 2010 [dostymp 2021-07-28] (angelski).
  3. How Many People Did Joseph Stalin Kill?, International Business Times, 5 marca 2013 [dostymp 2021-07-28].
  4. Patrick J. Kiger, How Joseph Stalin Starved Millions in the Ukrainian Famine, HISTORY [dostymp 2021-07-28] (angelski).
  5. Robert Conquest, Stalin: Breaker of Nations, Penguin Books, 1992, ISBN 978-0-14-016953-9 [dostymp 2021-07-28] (angelski).
  6. Robert Service, Stalin: A Biography, Macmillan, 2004, ISBN 978-0-333-72627-3 [dostymp 2021-07-28] (angelski).
  7. Simon Sebag Montefiore, Simon Montefiore, Young Stalin, Weidenfeld & Nicolson, 2007, ISBN 978-0-297-85068-7 [dostymp 2021-07-28] (angelski).
  8. Sarah Davies, James Harris, Stalin: A New History, Cambridge University Press, 8 września 2005, ISBN 978-1-139-44663-1 [dostymp 2021-07-28] (angelski).
  9. Samuel Totten, Paul Robert Bartrop, Steven L. Jacobs, Dictionary of Genocide: A-L, Greenwood Press, 2008, ISBN 978-0-313-34642-2 [dostymp 2021-07-28] (angelski).
  10. Derek Watson, Molotov's Apprenticeship in Foreign Policy: The Triple Alliance Negotiations in 1939, „Europe-Asia Studies”, 52 (4), 2000, s. 695–722, DOI10.1080/713663077, ISSN 0966-8136 [dostymp 2021-07-28].
  11. BBC ON THIS DAY | 3 | 1989: Malta summit ends Cold War, web.archive.org, 3 października 2018 [dostymp 2021-07-28] [zarchiwizowane z adresy 2018-10-03].