Maria Goeppert-Mayer
Maria Goeppert-Mayer lub Maria Göppert-Mayer (urodzono 28 czyrwca 1906 roku we Katowicach, umrziła 20 lutygo 1972 we San Diego we Kaliforńiji) – fizykerka amerikańsko ślůnskygo pochodzyńo. We 1963 roku erbła Nobelprajsa s fizyki za "uoddekńyńćo przi powłokowyj sztrukturze atůmowygo jůndra"[1]. Sům ino dwje baby kere sům loberńikůma nobelprajsa, uůna, a Maria Skłodowska-Curie.
Biografijo
edytuj.jpg)
Pochodziła ze zasłůżonyj lo Ślůnska familiji uczůnych. Uod strůny fatra Maria bůła śůdmům generacyjům uńiwersyteckich profesorůw. Rodzono bůła 28 czyrwca 1906 we Katowicach we doma na hulicy Młyńskij 5. Mjoła krzćiny we ywangelickim kośćele Zmartwychwstańa Pańskigo wele Warszawskij hulicy, tym we kerym jeji uojce mjeli żyńaczka.
We 1910 przekludzili śe do Getyngi. W 1924 zdoła matura, nasomprzůd bez trzi roki sztudjyrowała matymatyka, a ńyskorzi půmjyńyła richtung na fizyka. We 1930 zdobůła doktorat ze kwantowyj fizyki. Po wydańu śe za Josepha Edwarda Mayera przekludziła śe do USA, kaj rodźůła dwoje dźećkůw Marie Ann Wentzel a Petera Conrada. Bez drugo śwjatowo wojna robjůła wele projektu Manhattan. Robota kero przińosła uůnyj Nobelprajza robjůła we Argonne National Laboratory.
Aspoń wykludziła śe ze Ślůnska we trzećim roku żyćo to czuła śe zwjůnzana ze Ślůnskem. Rychtowała půmoc lo Gůrnoślůnzokůw we USA, krům tygo spomůgała geselszaft Gůrnoślůnzakůw we Pensylwanii - World Association of Upper Silesians. W 1967 bůła we Warszawje skuli fajrowańo stoleća urodźin Marii Skłodowskiej-Curie. Jak naukowy sekretorz PAN prof. Henryk Jabłoński doł ji anfrag czy ma uůna jake szpecyjalne życzyńo, pedźała zarozki, co chćoła by być we Katowicach. Ku swoji utropje ńy mogła uůnygo jasta uobejrzeć.
We 1972 umrziła na hercszlag a uostoła pogrzebano na kirchowje El Camino Memorial Park we San Diego.
Erbizna
edytujAmerikański Gezelszaft Fizyczny je szypferem wyróżńeńo uo mjańe Marii Göppert-Mayer, dowanygo modym uczůnym dźołchům we fizyce s anfanga uůnych karjery. We roku 2011 Amerikůński Postamt wydoł brifmarka s uůnyj uobrozkem.[2]
Maria Göppert-Mayer uostoła uszanowano gryfńy pamjůntkowům tabulkům na murze katowickiej chałpy we kerej śe rodźůła. Dźyńki starańom Zespołu Szkół Ogólnokształcących nr 1 im. Mikołaja Kopernika w Katowicach mjanym Marii Göppert-Mayer uostoła mjanowano hulica we cyntrum Katowic, mjyndzy ulicůma Grundmanna a Sądowům. We fajrowańu nadańa mjana uůnyj hulicy broł udział źyńć noblistki Donat Wentzel [3]
Przipisy
- ↑ Oficjalno cytacyjo Noblowskigo Kůmiteta
- ↑ "UCSD Nobel Laureate Maria Goeppert Mayer to Appear on New U.S. Postal Service Stamp June 16", University of California San Diego News Center (angelsko godka) dostęp 2011-07-19
- ↑ Projekt WebQuest ZSO nr 1 we Katowicach