Peru
 |
Tyn artikel ńy bůł jeszcze sprawdzůny we poprawnośći zapisowańo Steuerowům uortografijům a gramatycznyj. Jeli zdo Ći śe, co je to fest do porzůndku narychtowany artikel, symńij tyn muster. Tyn artikel niy bōł jeszcze sprawdzōny we poprawności zapisowaniŏ Ślabikŏrzowym szrajbōnkym a gramatycznyj. Jeli zdŏ Ci sie, co je to fest do porzōndku narychtowany artikel, symnij tyn muster. |
Peru (Perú, Republika Peru - República del Perú) – państwo we zachodńij tajli Ameriki Pouedńowyj, nad Uoceanym Spokojnym. Je to třeće co do wjelgośći państwo kůntynyntu a nojwjynkšy kraj andyjski. Stolicům Peru je Lima.
| República del Perú Republika Peru | |||||
| |||||
| Motto: (hišp.) Firme y feliz por la unión (Silne i szczęśliwy dla jedności) | |||||
| Hymn: Somos libres, seámoslo siempre (Marsz nŏrodowy) | |||||
.png)
| |||||
| Uoficjalno godka | hišpańsko godka, kečua, ajmara1) | ||||
| Stolica | Lima | ||||
| Polityczny systym | republika | ||||
| Gowa państwa | prezydynt Dina Boluarte | ||||
| Przikludziorz regjyrunku | Prymjer Alberto Otárola | ||||
| Rozlygowańy • cołkowity • strzůdlůndowe wody |
19. we śwjeće 1 285 216 km² 8,8% | ||||
| Liczba ludźi (VII 2021) • cołkowito • gynstość zaludńyńo |
40. we śwjeće 34 294 231 23 osůb/km² | ||||
| ńypodleguość | uod Hišpańji 28 lipca 1821 | ||||
| Religijo (głůwno) | řimsky katolicyzm | ||||
| Waluta | sol (ARS) | ||||
| Czasowo zůna | UTC -3 | ||||
| Kod ISO 3166 | PE | ||||
| Necowo důmyna | .pe | ||||
| Automobilowy kod | PE | ||||
| Telefůniczny kod | +51 | ||||
| Autůnůmiczne terytoryja | |||||
| |||||
| 1) Lokalńy | |||||
.svg)
.svg)
Peru je krajym uo bůgatej, wjelowjekowyj historyji. Na teryńy uobecnygo Peru we uokreśe prekolůmbijskym istńouy rozwińynte cywilizacyje indjanerske. Po zdobyću Peru bez hišpańskych kůnkwistadorůw na čele s Francisco Pizarro, utwořůno sam nojwjynkše a nojbůgatše wicekrůlestwo. Mimo zrywůw powstańčych Inkůw ńy udouo im śe pokůnać hišpańskych kolůńizatorůw. We XIX wjeku we coukej Americe Pouedńowyj pojawiuy śe důnžyńo ńypodlyguośćowe uod hišpańskij metropoliji. Dźepjyro we 1821 roku dźynki uobcym bojowńikům Peru proklamowouo ńypodlyguość.
Mimo mocy bůgactw naturalnych Peru we XIX a XX wjeku ńy můguo uzyskać uodpowjadajůncyj mu pozycyji mjyndzynarodowyj. Sytuacyjo wewnyntřno kraju bůua ńystabilno, a šyroke řeše spouečne ćerpjouy bjyda. Wjelokrotńy armja, na dužše abo krůtše uokresy, přejmowoua wuadza abo mjoua ajnflus na polityčno sytuacyjo we kraju.
Po uokreśe po tajli dyktatorskych řůndůw Alberto Fujimoriygo, we dymokratyčnych wyborach wuadza zdobůu Alejandro Toledo, pjyršy prezydynt indjanerskigo pochodzyńo we historyji kraju a coukej Ameriki Pouedńowyj. Mimo pewnych uośůngńyńć na polu gospodarki a wzglyndnygo uspokojyńo sytuacyje we Peru, kraj tyn nadal boryko śe s ličnymi problymůma spouečno-polityčnymi. Uod paźdźerńika 2006 prezydyntym půnowńy je Alan Garcia Perez, kerygo popředńy řůndy doprowadźiuy kraj do zapaśći gospodarčyj.
Uod paźdźerńika 2016 prezydyntym půnowńy je Pedro Pablo Kuczynski, uod 2018 prezydyntym.
