Reinhold Olesch: Porōwnanie wersyji
Usunięta treść Dodana treść
m →top: pucowańy, replaced: [[Ůkraji → Ůkraji → |Ukraji using [[Project:AWB|AWB |
ort |
||
Linijŏ 1:
{{
{{Ôsoba infoszachtla
| miano = Reinhold Olesch
| ôbrŏzek =
| ôpis ôbrŏzka =
| cołke miano =
| narodzynie = 24 września 1910
| plac narodzyniŏ = [[Zŏłynże (Katowice)|Zŏłynże]] k. [[Katowicy|Katowic]]
| śmiyrć = 23 czyrwnia 1990
| plac śmiyrci = [[Köln]]
| ôbywatelstwo =
| nŏrodowość = [[Ślōnsko nacyjŏ|Ślōnzŏk]]
| przemianek =
| bildōng =
| fach = slawista, forszer
| epoka =
| aktywność =
| ôrganizacyjŏ =
| widziane prŏce =
| manżelstwo =
| partnerstwo =
| dziecka =
| matka =
| fater =
| familijŏ =
| nadgrody =
| commons =
| zajta internetowŏ =
| podpis =
}}
'''Reinhold Olesch''' (nar. [[24 września]] [[1910]] we [[Zŏłynże (Katowice)|Zŏłynżu]] k. [[Katowicy|Katowic]], um. [[23 czyrwnia]] [[1990]] we [[Köln]]) – [[ślōnsk]]i gŏdkoznawca, profesōr [[Slawistyka|slawistyki]], czōnek m.in. [[Polskŏ Akadymijŏ Nauk|Polskij Akadymije Nauk]] i pŏru inkszych miyndzynŏrodowych akadymiji, hōnorowy czōnek [[Miyndzynŏrodowy Kōmitet Slawistōw|Miyndzynŏrodowego Kōmitetu Slawistōw]].
Kej jego fater zginōł na frōncie [[I wojna śwjatowo|I światowyj wojaczki]], familijŏ uzdała sie przekludzić do wsi [[Anaberg (uopolske wojewůdztwo)|Anaberg]] kole [[Wielge Strzelce|Wielgich Strzelec]], we keryj Reinhold nauczōł sie gŏdać po [[Ślōnskŏ gŏdka|ślōnsku]]. Do kōńca życiŏ nawiydzoł i spōmŏgoł sztofowo przŏcieli ze Anabergu. Reinhold Olesch uczōł sie we [[Nysa|Nysie]], a potym w gimnazjum św. Macieja we [[Wrocław|Wrocławiu]]. Na zaczōntku lŏt 30. XX stoleciŏ sztudiyrowoł filologijõ i słowiańskõ fōnetykã na Uniwerzytecie we [[Wjedźyń|Wiedziyniu]], kaj uczynszczoł na wykłady m.in. [[Nikołaj Trubieckoj|Nikołaja Trubeckoja]]. Z Wiedziynia przeniōs sie do [[Praga|Pragi]], a potym kōntynuowoł naukã na [[Uniwerzytet Berliński|Uniwerzytecie Berlińskim]] kaj sztudiyrowoł tyż historyjõ i geografijõ. We [[Berlin|Berlinie]] styknōł sie z [[Aleksander Brückner|Aleksandrem Brücknerem]] jako egzaminatorem, a potym jego nŏstympcōm [[Max Vasmer|Maksem Vasmerem]], kery stoł sie jego patrōnym. Za namowōm Vasmera Olesch nagrŏwoł słowiańske teksty gwarowe na gramofōnowych platach. Tymatym jego doktorskij dysertacyje ''Zur schlesischen Sprachlandschaft. Ihr alter slawischer Anteil'' („we sprawie ślōnskigo landszaftu gŏdkowego, udzioł we nim wōntku starosłowiańskigo”), ôbrōniōnyj na Uniwerzytecie Fryderyka Wilhelma we Berlinie, były [[Ślůnsko godka|słowiańske dialekty Ślōnska]], kere sōm Reinhold Olesch uwŏżoł za swojã rodnõ gŏdkã<ref>Joanna Rostropowicz, ''Śląski był jego językiem ojczystym'', w: ''Śląsk bogaty różnorodnością – kultur, narodów i wyznań. Historia lokalna na przykładzie wybranych powiatów, miast i gmin'' (red. Krzysztof Kluczniok, Tomasz Zając). Centrum MultiMedialne, Czerwionka-Leszczyny 2004, s. 47''–''54, ISBN 83-920458-5-8</ref>. Ôstały ône bazowym przedmiotym jego baczyniŏ tyż we niyskorniyjszyj naukowyj robocie. Jeszcze przed wojaczkōm we roku 1937 roku ôpublikowoł dwie roboty: bydōncõ pokłosiem dŏchtōratu ''Die slawischen Dialekte Oberschlesiens'' („słowiańske dialekty Gōrnego Ślōnska”) i habilitacyje ''Beiträge zur oberschlesischen Dialektforschung. Die Mundart der Kobylorze'', I. ''Deskriptive Phonetik'' („przyczynek do podszukowaniŏ gōrnoślōnskigo narzycza, dialekt [[Kobylorze|Kobylorzy]]”; tajla 1, ôbyjmujōncŏ fōnetykã ôpisowõ). We 1938 roku ôpublikowoł ''Serbokroatisch aus Herzegovina'', a potym ''Drei polnische Mundarten. Góralisch, Nordmasowisch, Kujawisch''. Dziynki dwōm piyrszym robotōm dostoł tytuł dŏchtora i [[Docentdocenta]], a potym robotã lektora [[Polsko godka|polskij gŏdki]] na [[Uniwerzytet we Greifswaldzie|Uniwerzytecie we Greifswaldzie]]. Publikacyje ô ślōnskij gŏdce zyskały barzo pozytywnõ recynzyjõ [[Kazimierz Nitsch|Kazimierza Nitscha]], ale u miymieckich sztudyntōw zwiōnzanych z [[Nŏrodowosocjalistycznŏ Niymieckŏ Partyjŏ Prŏcownikōw|NSDAP]] wywołały ściykłe ataki (jego roboty spŏlōno na berlińskim brukflŏstrze a potym zakŏzano jejich publicznego rozszyrzowania), co sprawiyło relegowanie go ze stanowiska lektora, na kere wrōciōł po ôsobistyj interwyncyji Vasmera<ref name=":0">{{Cytuj |autōr = Stanisław Urbańczyk |tytuł = Śp. Reinhold Olesch (24 IX 1910 – 23 VI 1990) |cajtōng = Język Polski |data = 1992 |data dostympu = 2020-10-05 |wolumin = R. LXXII, nr 2–3 (marzec–czerwiec) |s = s. 81–85 |url = http://mbc.malopolska.pl/dlibra/docmetadata?id=29258&from=&dirids=1&ver_id=685777&lp=1&QI=!1247759ADEF334CCD665F2C473F46BB5-1}}</ref>.
We lipniu 1939 roku, jako spisowanego bez [[Gestapo]], wcielono go do [[Wehrmacht|Wehrmachtu]] we gradusie szeregowego (ôprōcz że jako docentowi nŏleżoł mu sie ôficerski stopiyń), we przidŏwku z przydziołem do pielyngnacyje kōni, a niyskorzij do kancylaryje polowych skuli idyalnõ wiadōmość pŏru cudzych gŏdek. Przi wojsku sużōł do kōńca wojaczki, no tōż bezma szejś lŏt. Na [[Ukrajina|Ukrajinie]] podszukowoł miyjscowe dialekty. Ôd 1946 roku Olesch kōntynuowoł naukowõ karierã we [[Mjymcy|Miemczech]]<ref name=":0" />.
== Twōrczość i wyrōżniynia ==
We jego przirobku znŏdły sie m.in. reedycyje ''Biblije Leopolity'' – nojstarszyj polskij Biblije z 1561 roku jak tyż [[Kaszubsko godka|kaszubskich]] starodrukōw, a tyż ôbrobiyniŏ ruskich bojek i roboty na tymat gŏdki połabskich Słowian. Reinhold Olesch wrōciōł tyż do robot nad sprawami Gōrnego Ślōnska. Ôbrobiōł ôn, wydany we roku 1958 we Berlinie, ''[[Der Wortschatz der polnischen Mundart von Sankt Annaberg]]'' to znaczy słownik gwary wsi Anagerg i [[Wysokŏ (strzelecki krys)|Wysokŏ]], przinŏleżōncyj do dialektu Kobylorzy. Przeciw poglōndōm Olescha, wyrażōnym w jego wcześniejszych robotach, wydŏwca użōł w tytule „polski”, a niy „słowiański”, chociŏż sōm Olesch użōł tam nawet slawistycznyj transkrypcyji, a niy polskij<ref>Reinhold Olesch, ''Der Wortschatz der polnischen Mundart von Sankt Annaberg'', Teil I–II, In Kommission bei Otto Harrassowitz, Wiesbaden 1958–1959</ref>. Założōł seryjõ „Slavistische Forschungen”, mocka lŏt bōł spōłredachtorym (i spōłzałożycielym) seryje „Mitteldeutsche Forschungen”, cajtōngu „Zeitschrift für slavische Philologie”, a tyż „Die Welt der Slaven, Bausteine zur Geschichte der Literatur bei den Slaven”, seryje „Slavistische Studienbücher” a „[[Biblia Slavica]]”.
{{Przipisy}}
== Bibliografijŏ ==
* Joanna Rostropowicz, ''Śląski był jego językiem ojczystym'', w: ''Śląsk bogaty różnorodnością – kultur, narodów i wyznań. Historia lokalna na przykładzie wybranych powiatów, miast i gmin'' (red. Krzysztof Kluczniok, Tomasz Zając), Centrum MultiMedialne, Czerwionka-Leszczyny 2004, s. 47–54, ISBN 83-920458-5-8
* ''Gedenkschrift für Reinhold Olesch'', hrsg. von Hans Rothe, Roderich Schmidt, Dieter Stellmacher, „Mitteldeutsche Forschungen” 100, Böhlau Verlag, Köln–Wien 1990, ISBN 3-41202-190-3
* Stanisław Urbańczyk, ''[http://mbc.malopolska.pl/dlibra/docmetadata?id=29258&from=&dirids=1&ver_id=685777&lp=1&QI=!1247759ADEF334CCD665F2C473F46BB5-1 Śp. Reinhold Olesch (24 IX 1910 – 23 VI 1990)]'', „Język Polski”, R. LXXII, 1992, nr 2''–''3 (marzec''–''czerwiec), s. 81–85 [trza mieć [[DjVu]]].
{{DEFAULTSORT:Olesch, Reinhold}}
[[Kategoryjo:Slawisty]]
[[Kategoryjo:Ślůnzoki]]
[[Kategoryjo:Ślōnske pisŏrze]]
[[Kategoryjo:Rodzyńi we 1910]]
[[Kategoryjo:Umarći we 1990]]
| |||