Gwatymala
Tyn artikel je ô państwje. Dej pozōr tyż: Gwatymala (República de Guatemala - Republika Gwatemale) – państwo we Strzodkowyj Americe, położůne nad Uoceanym Atlantyckym a Uoceanym Spokojnym. Grańica mo ze Salwadorym (203 km), Hůndurasym (256 km), Meksykym (962 km), Belize (266 km) – cuzamyn dugość jeji grańic wynośi 1687 km a 400 km morskigo wybrzyżo.
- Nojwyższy půnkt: Tajumulco - 4220 m
- Nojńiższy půnkt: Uocean Spokojny - 0 m
- Nojwjynksze jeźoro: Jeźoro Izabal - 589,6 km²
| República de Guatemala Republika Gwatymale | |||||
| |||||
| Motto: (szpańelsko godka) El País de la Eterna Primavera (Kraj wjecznego poźimka) | |||||
| Hymn: Guatemala Feliz (Gwatymala szczyńśliwo) | |||||
| |||||
| Uoficjalno godka | szpańelsko godka | ||||
| Używane godki | szpańelsko godka | ||||
| Stolica | Gwatymala | ||||
| Polityczny systym | republika | ||||
| Gowa państwa | prezydynt Alejandro Giammattei | ||||
| Przikludziorz regjyrunku | prezydynt Alejandro Giammattei | ||||
| Rozlygowańy • cołkowity • strzůdlůndowe wody |
103. we śwjeće 108 890 km² 0,4% | ||||
| Liczba ludźi (2005) • cołkowito • gynstość zaludńyńo |
68. we śwjeće 12 013 907 119 osůb/km² | ||||
| ńypodległość | uod Szpańije 15 wrześńa 1821 | ||||
| Religijo (głůwno) | |||||
| Waluta | quetzal (GTQ) | ||||
| Czasowo zůna | UTC -6 | ||||
| Kod ISO 3166 | GTM | ||||
| Necowo důmyna | .gt | ||||
| Automobilowy kod | GTA | ||||
| Telefůniczny kod | +502 | ||||
| Autůnůmiczne terytoryja | |||||
Uobszor Gwatymale idźe potajlować na sztyry: ńiźina Petén, położůno na půłnocy, wybrzyże Karajibskigo Morza, gůrske lyńcuchy we strzodkowyj tajli a wybrzyże Pacyfiku. Roz za czas Gwatymala tajluje śe na sztyry krajiny, wtynczos ńiźina Petén je jedno ze karajibskim wybrzyżym.
We prekolůmbijskich czasach teryn bůł zamjyszkowany uod Indjanerůw zwjůnzanych ze kulturům Majůw. W 1523 teryny dźiśyjszyj Gwatymale bůły podbite uod szpańelskich kůnkwistadorůw, co zołożyli tam kolůńijo, kero wchodźyła do Nowyj Szpańije.
W 1821 Gwatymala dostała ńypodległość, hned potym kraj bůł uokupowany uod Meksyku. W 1839 proklamowano bůło ńypodlygło republika.
W 1954 we drodze zamachu stanu wojskowo hunta sztopła reformy uod lewicowygo prezydynta Jacobo Arbenza. Prawicowy reskyrůnek wojskowych a społeczne ńypokoje twały aže do 1985, kej to prziwrůcůno bůło dymokracyjo. Ńy sztopło to ale walk ze lewicowům partyzantkům (URNG).