Wikipedia

Andrzej Halemba

 Ślabikŏrzowe abecadło
Tyn artikel je narychtowany we ślabikŏrzowym zŏpisie ślōnskij gŏdki. Coby sie przewiedzieć wiyncyj, wejzdrzij do artikla ô nim.

Andrzej Halemba (ur. 19 listopada 1954 r. we Chełmie Ślōnskim, Polsko) - prezbiter katolicki, misyjōnŏrz ze Fidei Donum, tuplikŏrz Nowego Testamentu a ku tymu autōr dykcyjōnŏrzōw mambwe-angelski; dyrechtōr Cyntrōm Formacyji  Misyjnyj, sekretŏrz Kōmisyje Misyjnyj Episkopatu we Polsce, deputyrowany skuli misyjōnŏrzy KEP, doł idyjã ułōnaczyniŏ Muzyjōm Misyjnygo we Brzynczkowicach. We 2006 napoczōn urŏbiać ze Papiyskōm Fundacyjōm „Pomoc Kościołowi w Potrzebie” (ACN Intl.), kierŏ mo pomiyszczyni we Niymcach. We rokach 2006 – 2010 mioł położōne na siã wspiyrani we Afryce landōw ze portugalijskōm a angelskōm gŏdkōm. Ôd 2010r. je tyż uwŏżny za wspiranii Kościoła we 23 krejach na Blizkim Wschŏdzie.

Andrzej Halemba
Plac dziołaniŏ  Polska
Data a plac narodzyniŏ 19 listopada 1954
Ślōnski Chełm
Religijŏ katolicyzm
Kościōł rzimskokatolicki
Prezbiterat 3 kwietnia 1980

Żywot edytuj

Czasy za synka i poczucie ku ksiynżowskiymu stanowi edytuj

Rodzōne Ôni byli 19 listopada we roku 1954 we Chełmie Ślōnskim. Ôjce: Erich Halemba i Marija po ôjcach Ryszka. Majōm dwoje bratōw: Wenancjusza i Bernata. Tam, kaj siã urodziyli, chodziyli na szkoła powszechnã a we rok 1969 napoczōni nauka we Licyjōm Ŏgólnokształcōncym im. T. Kościuszki we Mysłowicach. Mieli we tamtych czasach upodobanii do antropologije a filozofije.

Zarŏzki po maturze Ôni poszli na Wyższe Ślōnskii Syminaryjōm Duchowne we Krakowie. Na rok 1981 wyuczyłli siã za magistra teôlogije we Papiyskij Akadymiji Teôlogicznyj we Krakowie. 3 aprila 1980 roku byli wyświyncōne na farŏża ôd biskupa Herbeta Bednorza. Robiyli za kapelōnka na farze św. Piotra i Pawła we Świyntochlowicach. Za tamtyn czas, ze festelnym staraniym, urŏbiali  ze Dzieckami Maryje – czelodkōm, kierã wspiyrała misyjōnŏrzōw. We tamtym czasie tyż napoczōni chodzić za rajzōm na misyje.

Poczucie ku misyjōm i robotã we Zambiji edytuj

Ku misyjōm nojwiyncyj pwiōdło Jejich, jak siã trefiyli ze kardynałym Hyacinthe Thiandoum ze Dakaru, za czas pōndzi Jana Pawła II do Polski. Môdymu sztudyntowi mocka siã uwidzioł kardynał, kiery był fest do ludzi i poradziył siã piyknii ucieszać. Bez porã miesiōncōw przirychtowali siã na rajza do Zambije a kiej siã ta dotali, ôstali siã tam aże do 1983 roku. Posługowali we dyjecezyji Mbala (dzisiŏk Kasama) za misyjōnŏrza ôd „Fidei Donum” bez 12 lot (1983-1993, 2004-2005).[1]

Posługowani na misyji ks. Halemby, to niy była ynoś robota duszpastyrskã; Ôni urŏbiali tyż s'inkszymi rzecami. Ôni hań lyczyli ludziã a niy było to tak leko. Lykōw zŏwdy było knap, niy było czym szczypić, na porzōndku była malaryjã, ludziã chybiało jodła a przi rodzyniu mocka było umartych. Do lazarytu było bez 80 km i mało kiejsi podarziło siã dojechać ze chorym na czas. Misyjōnŏrze pospołu ze tamstela ludziōma dali siã do stawianiŏ lazarytu i bez dwa roki pociōngli budowã we Mambwe. Dopomŏgli ks. bp. Adolf von Fürstenberg[2], kierzi ugŏdŏwali co trza było we amtach. Byli tyż niykierzi, co dali piniōndzōw. Nō a nŏrōd s'tamstela chycił siã za robotã, co tam trza było i co tam wto poradziył a miŏ możnŏść ku tymu. Ks. Halemba chodzili tyż kole postawiynio hań piyrszyj szkōlki i ôtworzynio piyrszyj strzednij szkoły we misyji.

Tuplikowaniŏ we posługiwaniu do wanielizacyje edytuj

Ludziã, kierych mianujōm Mambwe, byli piyrsi na 73 tamtyjsze nŏrody, co przyjyni u siã misyjōnŏrzōw ôd katolickij wiary. We 1891 r. przikludził siã ta zokōn „Ôjce Bioli”. Wōdz Makasa s'nŏrodu Bemba doł im pozwolynii i parcelã na zokłodanii misyje. Zokōnniki zapłacili arabskim handlyrzōm niywolnikōma za ludziã,[3] kierych wiydli ôni na sprzedoj i s'tymi ludziōma we 1895 r. usadzili siã we Kayambi i tak siã napoczyna katolickŏ wiara we Zambiji.

Choć ta przeszły lata, to nŏrōd Mambwe niy miŏ Nowego Testamyntu we swoji gŏdce. Tuplikowanii ôd wanielikôw ze kōńca XIX storocza już dŏwno niy było na dzisiejszy czas. Roztōmajte felery we gŏdce, przyłōnaczyni gŏdki od swahili i staromodne tuplikŏwanii niy widziały siã nŏrodowi Mambwe. Tōż trza było nowego tuplikŏwanio a przeważnie dlŏ môdych. Ks. Halymba wziōnii siã za tuplikŏwanii ze doradōm miyjscŏwych. Dwa lata Im zeszło, aże przełōnaczyli Nowy Testamynt na gŏdka nŏrodu Mambwe.[4] Na 100 lŏt Kościoła Katolickiygo we Zambiji, we roku 1991, polskii misyjōnŏrze ôd Fidei Donum, na gyszynk, wystarałi siã ô ksiōńżka ze Nowym Testamyntym we gŏdce Mamwe.[5]

We 1994 r. ks. Halemba puścili na świat dykcyjōnŏrz mambwe-angelski, przi kierym siã starali dziesiyńć lot (1984-1994) a we kierym je 17 500 parolōw; a to je nojwiyncyj, co je złōnaczōne we Zambiji do bantuskij gŏdki. We 2007r. prziszło do pokŏzaniŏ siã dykcyjōnŏrza angelski-mambwe we kierym było 21 300 parolōw, urobiōnych podług Oxford Advanced Learner’s Dictionary[6] z przidaniym gramatyki gŏdki mambwe. Krōm tego ks. Halemba ułōnaczyli redakcyjã dŏwniyjszego pisaniŏ ôd misyjōnŏrza ze Ôjcōw Biołych Marcela Petitclair'a. Beztōż pokŏzŏł siã Mszał Rzymski we gŏdce mambwe i trzi buchy we tyj gŏdce, pomocne ku liturgiji dlŏ katechistōw („Mambwe liturgical lectionaries A, B and C”). Ku tymu, we roku 2009, ks. Halemba dopomōgli coby siã pokŏzała Biblijŏ dlŏ dziecek (Bóg przemawia do swoich dzieci[7][8]) we gŏdce mambwe.

Upodabani we nauce edytuj

We latach 1993-1994 Ôni ekstra napoczyni sztudiyrować misyjologijã  na Akadymiji Tyôlogije Katolickij we Warszawie (dzisiŏk UKSW) i skōńczyli nauka licyncjatym: „Niektóre aspekty inkulturacji ludu Mambwe w świetle adhortacji Pawła VI Africae terrarum”. We 2004 r. wyuczyli siã za dochtōra tyôlogije i ôbrōnili swoji doktorskii ułōnaczynii: „Wartości religijne i etyczne w przysłowiach ludu Mambwe, Zambia”(„Religious and ethical values in the proverbs of the Mambwe people – Zambia”). Na bezrok Ôni puścili tyż do świata bojki i pogŏdki we gŏdce mambwe, kiere dały retōng tradycyjōm ôd tego nŏrodu. Przirychtowali drugã tajla bojek na mambwe i angelski a krōm tego „Historia i zwyczaje ludu Mambwe (Zambia)”.

Robota dlŏ misyje edytuj

We 1996 r. Ôni sztajgli na dyrechtora Cyntrōm Formacyji Misyjnyj we Warszawie a ku tymu sekretŏrzym Kōmisyje Episkopatu we Polsce we sprawach Misyjōw[9][10]. Krōm tego, we 1999 Ônych se ôbrali na deputyrowanego we sprawach misyjōnŏrzōw.[11] Znokwili tyż Ôni mocka roztōmajtych akcyjōw i kōnkursōw a to dlŏ przikładu: „Mój szkolny kolega z Afryki”[12] abo „Olimpiada Misyjna”[13]. Hańte dwie piyrsze roboty Ôni skōńczyli we 2003 roku.

Za czas Jejich rajzōw na misyje nazbiyrali Ôni mocka roztōmajtych suvyniyrōw, bele jakich rzecy dlŏ życiŏ nŏrodōw hań ze świata a tyż piyknie wyłōnaczōnych ôd Afrikanōw, Indyjanerôw a Papuasôw wselijakich artikelōw artistycznych i świyntych. Ze tego wszystkiygo Ôni złōnaczyli  Muzeum Misyjne im. Kardynała Augusta Hlonda,[14][15][16] co to ôtworzili 12 stycznia we 2004 roku przi parafiji Matki Boskiej Bolesnej we Brzynczkowicach. Na bezrok Ôni siã wrōcili do Zambije, coby złōnaczyć tref polskich misyjōnŏrzōw we Lusace.[17][18] Krōm tego, na nordzie Zambije (Mbala, Mambwe) przirychtowali srogi kōnkurs dlŏ szkōł, na podoba wielgiygo festu gŏdki, tradycyje, piyknego rzōndzyniŏ, ôsprawianiŏ bojek, pieśniczek, tańcowaniã a poezyje, znakiym wszystkiygo co je do kultury Mambwe.[19]

Pomoc Kościołowi w Potrzebie (Aid to the Church in Need International / Kirche in Not) edytuj

Dzisiejszego czasu ks. Dr Halemba regiyrujōm robotōm  departamentu bliskowschodniego[20] we papiyskij fōndacyji „Pomoc Kościołowi w Potrzebie” (PKWP), kierŏ mŏ swōj amt we Königstein im Taunus (kole Frankfurtu nad Mynym, Niymce), We rokach 2006 – 2010 mieli położōne na siã wspiyrani we Africe landōw ze portugalijskōm a angelskōm gŏdkōm. Ôd 2010 r. je tyż uwŏżny za wspiranii Kościoła we 23 landach na Blizkim Wschŏdzie (Ziymijã Świynto, co siã rozumii Izrael i Palestyna a ku tymu Liban, Jordanijã, Syryjã, Irak, Iran, Afganistan, Turcyjã, Cypr, Azerbejdżan, Gruzyjã, Armenijã, Egipt, Etijopijã, Erytrejã); a zaś na Arabskij Bōnie (Saudyjskã Arabijã, Jemyn, Ŏman, Kuwyjt, Katar, Bahryjan, Skuplowane Ymiraty Arabskii). Krōm tego Ôni tyż sōm przi  tymu, co siã robi we ôrganizacyji Dzieło Pomocy Kościołom Wschodnim (ROACO[21]).[22]

Kiej na Blizkim Wschŏdzie festelnie ukrziwdzali katolikōm za czas wojny, Ôni wybrali siã ta z retōngiym ku Irakowi a Syryjã.[23] Skuli tego znokwiyli ekstra pomyślōnek dlŏ retungu nŏrodowi s'haństela: „Powrót do korzeni”[24][25] (Plan Marszala dla doliny Niniwy[26][27]). Poradzili Ôni namōwiać ludziã ze świata, coby dali piniyndzy na postawiynii nowego pomiyszkaniŏ a kościołōw. Dziynka to, bez poła wyciepniônych krześcijańskiich familiji niyskorzij wrōciyła siã nazot do swojich chałpōw we Iraku i we Syryji[28]. To, co Ôni ułōnaczyli dlŏ krześcijanōw ("Świece dla pokoju w Syrii"[29], "Różaniec pokoju"[30], "Pocieszajcie mój lud[31] - Peregrynacja[32] ikony Matki Bożej Bolesnej, Pocieszycielki Syryjczyków"[33][34]) dopomōgło przyjńść nojgorszy czas i mieć nadzieja. Jejich ekumynizmus przywiōd  tamecznych krześcijanōw ku trzimaniu siã ze sobōm i robiyniu pospołu co yno bōńdź trza. To, co ks. Halemba urobiali dlŏ dopomŏżynii inkszym i we dyplōmacyji, te cołkie ôryndowanii za skōńczyniym ze wojnōma, dało retung dlŏ krześcijanōw na ziymie, kierŏ zŏwdy była jejich; kaj była jejich kolybka, jejich hajmat.

Ks. Halemba ułōnaczyli tyż pŏrã portalōw na internet i mobilnioki ze informacyjami („Komitet odbudowy Niniwy”[35], „Chrześcijanie w Syrii”[36]) i wyrobiyli fest wysoko postawiōny moderny zistym cyfrŏwy dlŏ regiyrowaniŏ projektiyrŏwaniym a kōntrole "ACNaid". Ôni sōm tyż uczōnym i rychtujōm wszelijakii dokumyty ô ukrziwdzyniōm i mordowaniu krrześcijanōw na Blizkim Wschŏdzie. Robiōm tyż badanii ze socyjologije i etnografije. Ks. Halemba, kiej byli za misyjōnŏrza, prziszli ku katechezōm biblijnym, kiere idōm prosto ze korzyni i tradycyje Kościoła a sōm dlŏ katechumynōw, kierzi rzōndzōm po arabsku a zaś napisane to je ôd ksiyndzōw Michela Sakra i Antoine'a Assafa. Sōm s'tego ksiōnżki papiōrzanne, na CD i audio-book'u, we internecie („Nasza droga do Boga”[37]) a krōm tego je to przeônaczōne na angelski, francuzki, nimiecki, italijański i szpański ze tuplikŏwaniym na arabski przi kŏżdyj tyj mŏwie.

Medale a nadgrŏdzyniã edytuj

200? - Nagroda Złota Stuła św. Krzysztofa (przynawana przez MIVA Polska w uznaniu za wieloletnie wspieranie misjonarzy i dzieła misyjnego).[38]

2015 - Honorowy tytuł archimandryty (nadany przez J.E. Issama Johna Darwish'a, Greko-Melkickiego metropolitę Archidiecezji Zahleh i Furzol w Libanie).

2019 - Wyróżnienie magazynu „Inside the Vatican” (dla 10 osób, które poprzez swoje słowa i życie są świadkami nadziei, że Bóg istnieje i przychodzi, aby zbawiać Swój lud, przyznawane co roku przez magazyn „Inside the Vatican” dający wgląd w sprawy świata i serce Kościoła).[39] [40]

2019 - Złoty Krzyż Zasługi (za działalność na rzecz osób potrzebujących pomocy i wsparcia, przyznawany przez prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej).[41]

2019 - Medal Złoty UKSW (w dowód uznania za wspieranie, współpracę i działanie na rzecz rozwoju Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie).[42]

2019 - Nagroda „Pro Redemptione” (za wysiłki pomocowe, dyplomatyczne oraz orędownictwo na rzecz pokoju i ocalenia obecności Chrześcijan na ziemiach rdzennie do nich należących, a szczególnie w Iraku i Syrii, przyznawana przez wydawnictwo i kwartalnik „Homo Dei”, ma na celu promocję ideału pracy na rzecz zbawienia poprzez wskazanie przykładu osób, które swoją pracą i zaangażowaniem ten ideał realizują).[43] [44]

Tuplikowany ze Wikipedyje we polskij godce

Ńykere wydane kśůnżki edytuj

1.    Andrzej Halemba: Religious and ethical values in the proverbs of the Mambwe people, Zambia PART I. Warsaw: Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna "Adam", 2005. ISBN 83-7232-627-4.

2.    Andrzej Halemba: Religious and ethical values in the proverbs of the Mambwe people, Zambia PART II. Warsaw: Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna "Adam", 2005. ISBN 83-7232-628-2.

3.    Andrzej Halemba: Amapepo pa Wanda wakwe Leza na manda akulu. Mwaka A. Warsaw: Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna "Adam", 2011. ISBN 978-83-7232-985-1.

4.    Andrzej Halemba: Amapepo pa Wanda wakwe Leza na manda akulu. Mwaka B. Warsaw: Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna "Adam", 2011. ISBN 978-83-7232-990-5.

5.    Andrzej Halemba: Amapepo pa Wanda wakwe Leza na manda akulu. Mwaka C. Warsaw: Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna "Adam", 2011. ISBN 978-83-7232-991-2.

6.    Andrzej Halemba: Umulungu Utakatifu Uwanda ukulu wlpasaka Myaka A,B,C. Warsaw: Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna "Adam", 2011. ISBN 978-83-7232-996-7.

7.    Andrzej Halemba: English-Mambwe Dictionary and Mambwe Grammar. Warsaw: Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna "Adam", 2007. ISBN 978-83-7232756-7.

8.    Andrzej Halemba: Amapepo ya Cîta ca Minsa, Mu Cimambwe (Zambia). Mysłowice-Brzęczkowice: MPS, 2006.

9.    Andrzej Halemba: Mambwe Folk-tales (English version). Warsaw: Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna "Adam", 2005. ISBN 83-7232-625-8.

10. Andrzej Halemba: Mambwe Folk-tales (Mambwe version). Warsaw: Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna "Adam", 2005. ISBN 83-7232-626-6.

11. Andrzej Halemba: Wybrane problemy szkolnictwa w Afryce Subsaharyjskiej. Warszawa: Komisja Episkopatu Polski ds. Misji, 2003. ISBN 83-7232-421-2.

12. Andrzej Halemba: Historia i znaczenie przekładu Nowego Testamentu na język Mambwe, w: J. Różański – A. Halemba, Między przekładem biblijnym a teologią afrykańską,. Warszawa: Komisja Episkopatu Polski ds. Misji, 2003. ISBN 83-7232-420-4.

13. Andrzej Halemba: Kościół misyjny, Podstawowe stadium misjologii (original: Following Christ in Mission. A foundational Course in Missiology, Sebastian Karotempler). Warsaw: Missio-Polonia, 1997. ISBN 83-8627-115-9.

14. Andrzej Halemba: Wkład polskich misjonarzy i misjonarek w dzieło misyjne Kościoła powszechnego, w: J. Guzowski, Misyjne zadania Kościoła w Polsce. Olsztyn: 1997.

15. Andrzej Halemba: Oczekiwania Kościoła w Afryce u progu roku 2000 w świetle Synodu Afryki i Adhortacji Apostolskiej Ecclesia in Africa, Nurt SVD 30(1996), s. 3-32;. Warszawa: Verbinum, 1996. ISSN 1233-9717.

16. Andrzej Halemba: Diecezjalne dzieło misyjne a udział diecezji katowickiej w misji ad gentes Kościoła powszechnego, w: W. Świątkiewicz, Kościół śląski wspólnotą misyjną. Katowice: Societas Scientiis Favendis Silesiae Superioris - Instytut Górnośląski, 1995.

17. Andrzej Halemba: Mambwe-English Dictionary. Ndola: Franciscan Mission Press Ndola, 1994. ISBN 9982-07-047-9.

18. Andrzej Halemba: Zagadnienia inkulturacji w Afryce w okresie powstania orędzia Africae terrarum" Pawła VI”, SSHT 25/26(1992/93).

19. Andrzej Halemba: Niektóre aspekty inkulturacji ludu Mambwe w świetle adhortacji Pawła VI Africae terrarum. mps, 1993.

20. Andrzej Halemba: Icipangano Cipya (New Testament in Mambwe). Ndola: Mission Franciscan, Mission Press Ndola, 1991.

Uobejzdrzij tyż edytuj

·       Pomoc Kościołowi w Potrzebie[45]

·       Dzień solidarności z Kościołem prześladowanym[46]

·       Rzimskokatolicki kośćůł [47]

·       Rzimskokatolicki kośćůł w Polsko[48]

·       Papjyż[49]

·       Watykůn[50]

Przipisy

  1. ↑ Gdy w buszu boli ząb.
  2. ↑ Bishop Adolf Fürstenberg.
  3. ↑ Documenting slave trade in Zambia.
  4. ↑ Bóg przemówił w ich własnym języku.
  5. ↑ Wyjątkowe księgi dla Afryki.
  6. ↑ Oxford Advanced Learner's Dictionary of Current English.
  7. ↑ Bóg przemawia do swoich dzieci.
  8. ↑ 50 milionów Biblii specjalnie dla dzieci.
  9. ↑ Komisja Episkopatu Polski ds. Misji.
  10. ↑ Konferencja Episkopatu Polski.
  11. ↑ Kraj nielicznych misjonarzy.
  12. ↑ Mój szkolny kolega z Afryki.
  13. ↑ Olimpiady Znajomości Afryki.
  14. ↑ Muzeum Misyjne w Mysłowicach- Brzęczkowicach: Muszlowe pamiątki ks. Andrzeja Halemby.
  15. ↑ Wystawa, że chrum chrum.
  16. ↑ Muzeum Misyjne w Mysłowicach.
  17. ↑ Podziękowanie dla polskich misjonarzy za ich 50-letnią obecność w Zambii.
  18. ↑ 50 lecia Fidei Donum w Zambii. 7 czerwiec 2018.
  19. ↑ Afrykański wirus mnie nie opuszcza.
  20. ↑ The Situation of Christians in the Middle East - Fr. Andrzej Halemba, Aid to the Church in Need.
  21. ↑ R.O.A.C.O. C.C.O.
  22. ↑ Starożytne Kościoły znikają na naszych oczach.
  23. ↑ Nie zostawiajcie nas samych.
  24. ↑ "Return to the Roots" - Fr. Andrzej Halemba, Head of ACN Middle East Section.
  25. ↑ Powrót do korzeni (Return to the roots).
  26. ↑ The Marshall Plan to rebuild Nineveh: $250 million for the Christians of Iraq.
  27. ↑ Apel o pomoc dla chrześcijan z równiny Niniwy.
  28. ↑ Ks. Andrzej Halemba dla KAI po wizycie w Syrii: przede wszystkim trzeba pokoju.
  29. ↑ Zapal świecę dla pokoju w Syrii.
  30. ↑ Różaniec Pokoju.
  31. ↑ Pocieszajcie mój lud.
  32. ↑ Peregrynacja ikony w Syrii.
  33. ↑ Papież pobłogosławił ikonę Matki Bożej dla Syrii.
  34. ↑ Papież pobłogosławił ikonę Matki Bożej Pocieszycielki Syryjczyków.
  35. ↑ Komitet Odbudowy Niniwy (Nineveh Reconstruction Committee).
  36. ↑ Chrzścijanie w Syrii (Christians of Syria).
  37. ↑ Nasza droga do Boga (Our Way to God).
  38. ↑ Halemba Andrzej.
  39. ↑ Letter #2, 2019: Top Ten.
  40. ↑ Ks. Andrzej Halemba w top 10 osobowości roku 2018!.
  41. ↑ Odznaczenia za zasługi w działalności na rzecz osób potrzebujących pomocy.
  42. ↑ Święto Naszego Uniwersytetu-Doktorat Honoris causa dla abp. Migliore, medale państwowe, resortowe i uczelniane, koncert, modlitwa i pamięć..
  43. ↑ Nagrody Pro Redemptione 2019.
  44. ↑ Ks. Andrzej Halemba otrzymał nagrodę „Pro Redemptione”.
  45. ↑ Pomoc Kościołowi w Potrzebie.
  46. ↑ Dzień Solidarności z Kościołem Prześladowanym.
  47. ↑ Rzimskokatolicki kośćůł.
  48. ↑ Kościół Katolicki w Polsce.
  49. ↑ Papjyż.
  50. ↑ Watykůn.
Zdrzōdło "https://szl.wikipedia.org/w/index.php?title=Andrzej_Halemba&oldid=340649"