Źymja
Źymja (łać. Terra) – trzećo we kolejnośći (liczůnc uod Słůńca) a pjůnto co do wjelgośći planeta Ůkłodu Słůnecznygo.
.jpg) | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Parametry uorbity (J2000) | |||||||
| Středńe uoddalyńe uod Słůńca | 149 597 887 km (1,00000011 j.a.) | ||||||
| Uobwůd orbity | 0,940×109km (6,283 j.a.) | ||||||
| Mimostrzůd | 0,01671022 | ||||||
| Peryheljům | 147 098 074 km (0,9832899 j.a.) | ||||||
| Apheljům | 152 097 701 km (1,0167103 j.a.) | ||||||
| Rok gwjozdowy | 365,25696 dńo (1,0000191 rokůw) | ||||||
| Synodyczny uokres uobjygu | ńy tyczy | ||||||
| Strzedńo wartkość uorbitalno | 29,783 km/s | ||||||
| Maks. wartkość uorbitalno | 30,287 km/s | ||||||
| Miń. wartkość uorbitalno | 29,291 km/s | ||||||
| Nachylyńy uorbity wzglyndym ekliptyki | 0,00005° (7,25° wzglyndem růwnika słůnecznego) | ||||||
| kśynżyce | 1 | ||||||
| Charakterystyka fizyczno | |||||||
| Szyrzka růwńikowo | 12 756,274 km | ||||||
| Szyrzka bjegůnowo | 12 713,500 km | ||||||
| Strzedńo Szyrzka | 12 745,591 km | ||||||
| Klapńyńće | 0,003352861 | ||||||
| Strzedńi uobwůd | 40 041,455 km | ||||||
| Plac | 510 072 000 km2 148 940 000 km2 lůndu (29,2%) 361 132 000 km2 wody (70,8%) | ||||||
| Uobjyntość | 1,0832×1012 km3 | ||||||
| Masa | 5,9736×1024 kg | ||||||
| Gynstość | 5,515 g/cm3 | ||||||
| Přispjyšyńy grawitacyjne na růwńiku | 9,780 m/s² 1 (0,99732 g) | ||||||
| Gibkość ućeczki | 11,186 km/s | ||||||
| Gibkość lińiowa na růwńiku | 1674,38 km/h | ||||||
| Gibkość kołowa | 15°/h (7,272×10−5 rad/s) | ||||||
| Nachylenie růwńika wzglyndem płaščyzny uorbity |
23,439281° | ||||||
| Deklinacyjo | 90° | ||||||
| Albedo | 0,367 | ||||||
| Temp. powjyřchńe |
| ||||||
| Ciśńyńe atmosferyčne | 100 kPa | ||||||
| Skuod atmosfery | |||||||
| Azot | 78,08% | ||||||
| Tlyn | 20,95% | ||||||
| Argon | 0,93% | ||||||
| Dwutlynek wůngla, Para wodno, inksze gazy | śladowe, 1% (zmjenne) | ||||||
.svg){kind=small}
Nołokoło Źymje krůnży jydyn naturalny satelita – Mjeśůnček a prawdopodobńy dwa kśynžyce půłowe (kśynżyce Kordelewskigo) a wjelgo liczba sztucznych satelitůw. Stoło, stabilno uorbita mo tyż planetojida 3753 Cruithne, kero pozostawo we rezůnańśe s uorbitům Źymje beś ńykerych naukowcůw je uważano za drůgi kśynżyc Źymje.
Źymja uformowoła śe ůngyfer 4,5 milijorda rokůw tymu.
Źymja mo wuaśćiwo masa a grawitacyjo do utrzimańo atmosfery, kera chrůńi przed szkodliwym průmjyńowańym ultrafjoletowym, a tyž pole magnetyczne chrůńjůnce przed pochodzůncym ze Słůńca průmjyńowańym korpuskularnym. Uoddalyńy uod Słůńca je waśćiwe do utrzimańo uodpowjydńij tymperatury. Uważo śe, aże czynńiki te sprzijouy powstańu żyćo na naszyj planeće. Je nojwjynkszo s planet skalistych we Ůkuodźe Suůnečnym, a tyž kej dotychczas jydynym znůnym mjejscym wystympowańo żyćo.
