Źymja

trzeciŏ planeta Słōnecznego Układu
(Pōnkniyntŏ ze Ziymia)

Źymja (łać. Terra) – trzećo we kolejnośći (liczůnc uod Słůńca) a pjůnto co do wjelgośći planeta Ůkłodu Słůnecznygo.

Źymja 🜨
Naćiś uobrozek, coby powjynkšyć
Naćiś uobrozek, coby powjynkšyć

Parametry uorbity (J2000)
Středńe uoddalyńe uod Słůńca 149 597 887 km
(1,00000011 j.a.)
Uobwůd orbity 0,940×109km
(6,283 j.a.)
Mimostrzůd 0,01671022
Peryheljům 147 098 074 km
(0,9832899 j.a.)
Apheljům 152 097 701 km
(1,0167103 j.a.)
Rok gwjozdowy 365,25696 dńo
(1,0000191 rokůw)
Synodyczny uokres uobjygu ńy tyczy
Strzedńo wartkość uorbitalno 29,783 km/s
Maks. wartkość uorbitalno 30,287 km/s
Miń. wartkość uorbitalno 29,291 km/s
Nachylyńy uorbity wzglyndym ekliptyki 0,00005°
(7,25° wzglyndem
růwnika słůnecznego)
kśynżyce 1
Charakterystyka fizyczno
Szyrzka růwńikowo 12 756,274 km
Szyrzka bjegůnowo 12 713,500 km
Strzedńo Szyrzka 12 745,591 km
Klapńyńće 0,003352861
Strzedńi uobwůd 40 041,455 km
Plac 510 072 000 km2
148 940 000 km2 lůndu (29,2%)

361 132 000 km2 wody (70,8%)

Uobjyntość 1,0832×1012 km3
Masa 5,9736×1024 kg
Gynstość 5,515 g/cm3
Přispjyšyńy grawitacyjne na růwńiku 9,780 m/s² 1
(0,99732 g)
Gibkość ućeczki 11,186 km/s
Gibkość lińiowa na růwńiku 1674,38 km/h
Gibkość kołowa 15°/h (7,272×10−5 rad/s)
Nachylenie růwńika
wzglyndem
płaščyzny uorbity
23,439281°
Deklinacyjo 90°
Albedo 0,367
Temp. powjyřchńe
min. strzed. maks.
185K 287K 331K
Ciśńyńe atmosferyčne 100 kPa
Skuod atmosfery
Azot 78,08%
Tlyn 20,95%
Argon 0,93%
Dwutlynek wůngla, Para wodno, inksze gazy śladowe, 1% (zmjenne)

Nołokoło Źymje krůnży jydyn naturalny satelitaMjeśůnček a prawdopodobńy dwa kśynžyce půłowe (kśynżyce Kordelewskigo) a wjelgo liczba sztucznych satelitůw. Stoło, stabilno uorbita mo tyż planetojida 3753 Cruithne, kero pozostawo we rezůnańśe s uorbitům Źymje beś ńykerych naukowcůw je uważano za drůgi kśynżyc Źymje.

Źymja uformowoła śe ůngyfer 4,5 milijorda rokůw tymu.

Źymja mo wuaśćiwo masa a grawitacyjo do utrzimańo atmosfery, kera chrůńi przed szkodliwym průmjyńowańym ultrafjoletowym, a tyž pole magnetyczne chrůńjůnce przed pochodzůncym ze Słůńca průmjyńowańym korpuskularnym. Uoddalyńy uod Słůńca je waśćiwe do utrzimańo uodpowjydńij tymperatury. Uważo śe, aże czynńiki te sprzijouy powstańu żyćo na naszyj planeće. Je nojwjynkszo s planet skalistych we Ůkuodźe Suůnečnym, a tyž kej dotychczas jydynym znůnym mjejscym wystympowańo żyćo.