Sojusz Socjalistycznych Sowjeckich Republik
 |
Tyn artykuł może potrzebować porzōndnyj korekty. Jedyn ze używŏczōw zasugerowoł to ze powodōw: Felerny szrajbůnek we infoszachtli. Artikel je napisany we steuerowym szrajbůnku. Muster:Państwo infoszachtla śe sam ńy nadowo. Jak możesz, to pōmōż abo we przeredagowaniu tego artykułu, abo zmiyń go tak, coby wszyjske felerne elymynta ś niego wyciepnōńć. |
Sojusz Socjalistycznych Sowjeckich Republik (ros. Союз Советских Социалистических Республик, СССР, trb. Sojuz Sowjetskich Socjalisticzeskich Rjespublik), inakszy SSSR, Sojusz Sowjecki – historyczne kůmuńistyczne (socjalistyczne) państwo w půłnocnyj a schodńij Ojropje a půłnocnyj a strzodkowyj Azyji.
| |||||
| |||||
| Motto: (rusko) Пролетарии всех стран, соединяйтесь! (Proletariusze wszyjskich krajůw łůnczyć śe!) | |||||
| Hymn: Государственный гимн СССР (Hymn państwowy SSSR) | |||||
.svg)
| |||||
| Kōnstytucyjŏ | Kůnstytucyjo Sojusza Socjalistycznych Sowjeckich Republik | ||||
| Republiki SSSR | Armyńsko SSR, Azerbejdżańsko SSR, Bjołorusko SSR, Estůńsko SSR, Gruźińsko SSR, Kazachsko SSR, Karelo-Fińsko SSR, Kirgisko SSR, Litewsko SSR, Łotewsko SSR, Mołdawsko SSR, Rusko FSSR, Tadżycko SSR, Turkmyńsko, SSR Ukrajińsko SSR, Ůzbecko SSR | ||||
| Ôficjalnŏ gŏdka | rusko | ||||
| Używanŏ gŏdka | uormjańsko, azersko, bjołorusko, estůńsko, gruźińsko, kazachsko, kirgisko, litewsko, łotewsko, růmůńsko, rusko, tadżycko, turkmyńsko, ukrajińsko, ůzbecko | ||||
| Stolica | Moskwa | ||||
| Polityczny systym | dyktatura kůmuńistycznyj partyje | ||||
| Zorta państwa | republika federalno | ||||
| Piyrszy Prziwůdca SSSR | Władimir Leńin | ||||
| Ôstatni Prziwůdca SSSR | Michaił Gorbaczow (prezydynt) | ||||
| Szef rzōndu | Prymier Iwan Siłajew (uostatńi) | ||||
| Wiyrchnia • cołkŏ |
22 402 200 km² | ||||
| waluta | sowjecki rubel (SUR) | ||||
| Traktat uo nastůńu SSSR | 1922 | ||||
| Rozpad | 1991 | ||||
| Dōminujōncŏ religijŏ | atejizm (państwowy), prawosławje | ||||
| Czasowŏ strefa | UTC +2 (Mińsk) +13 (Kamczatka) | ||||
| Internetowŏ dōmyna | .su | ||||
| Kod autowy | SU | ||||
.svg)
Uobyjmowało plac kole 22 mln km² uod Bałtyckigo a Czornego Morza do Pacyfiku (nojsrogsze we historyji nowożytnyj śwjata), istńało uod 30 grudńa 1922 do 26 grudńa 1991.
SSSR powstoł po swyćynstwje bolszewikůw we důmowyj wojńe ze „bjołymi” (wojskami kůntrrewolucyje) i interwyncyji zagrańicznych mocarstw. W latach trzidźestych SSSR zrealizowoł industrjalizacyjo kraju i stoł śe ekůnůmicznom i wojskowom potyngům. Trwoł tyż wtynczos uokres jeszcze śylńyjszych represyjůw i moc uosůb uostało skozanych na śmjyrć abo hereszt. Uokres władze Stalina (umrził w 1953) nazwano było ńyskorzij stalińizmym.
We 1939 SSSR cuzamyn ze naźistowskimi Mjymcami napod na Polska, co bůło poczůntkym drugij śwjatowyj wojny. 22 czyrwńa 1941 mjymjecko-sowjecki sojusz skůńczůł śe angrifym naźistůw SSSR, uodtůnd SSSR bůł jednym z trzech głůwnych aljantůw II śwjatowyj wojny. SSSR uobrůńůł śe, wygroł wojna i jego armijo zdobůła Berlin.
Po 1945 roku SSSR stoł śe jednym z dwůch (społym z USA) śwjatowych potyng. Rywalizowoł z USA uo wpływy na śwjeće, co nazwano było źimnům wojnům.
W latach uoźymdźeśůntych XX stolećo SSSR społym z inkszymi regyrůnkami kůmuńistůw we schodńij Ojropje wpod w kryzys i na kůńec rozpod śe we 1991 roku, kej jego republiki uoznajmjůły ńyzoleżność jak uosobne państwa.
Republiki sojuszu
edytujS kůńcym swojigo istńyńo, we 1991, SSSR mjoł do kupy pjyntnośće republik (Zakałkasko FSSR we 1936 roku podźelůno na Armyńsko SSR, Azyrbejdżańsko SSR a Gruźińsko SSR; Karelo-Fińsko SSR wklůdzono do Ruskij FSSR we 1956 roku). Nojsrogszo s republik, tako skuli ludnośći, placu, jako śyły polityczno-ekůnůmicznyj, bůła to Rusko FSSR. S kůńcym istńyńo tygo państwa we SSSR kole uůnych 15 republik bůło tyż 20 republik autonomicznych, 8 uobwodůw autonomicznych, 10 uokryngůw, a jeszcze 6 krajůw a 123 uobwodůw.
| Republiki SSSR | Lota | Państwa dźiśejsze | WSP | NATO | OU | EAWG | GUAM |
| Armyńsko SSR¹ | 1936-1991 | Armyńijo | 1991 | - | - | - | - |
| Azerbejdżańsko SSR¹ | 1936-1991 | Azerbejdżůn | 1991 | - | - | - | 1997 |
| Bjołorusko SSR | 1922-1991 | Bjołoruś | 1991 | - | - | 2002 | - |
| Estůńsko SSR | 1940-1991 | Estůńijo | - | 2004 | 2004 | - | - |
| Gruźińsko SSR¹ | 1936-1991 | Gruzyjo | 1993-2008 | - | - | - | 1997 |
| Kazachsko SSR | 1936-1991 | Kazachstan | 1991 | - | - | 2002 | - |
| Karelo-Fińsko SSR² | 1940-1956 | Rusyjo | - | - | - | - | - |
| Kirgisko SSR | 1936-1991 | Kirgistan | 1991 | - | - | 2002 | - |
| Litewsko SSR | 1940-1991 | Litwa | - | 2004 | 2004 | - | - |
| Łotewsko SSR | 1940-1991 | Łotwa | - | 2004 | 2004 | - | - |
| Mołdawsko SSR | 1940-1991 | Mołdawijo | 1991 | - | - | - | 1997 |
| Rusko FSSR | 1922-1991 | Rusyjo | 1991 | - | - | 2002 | - |
| Tadżycko SSR | 1929-1991 | Tadżykistůn | 1991 | - | - | 2002 | - |
| Turkmyńsko SSR | 1925-1991 | Turkmyńistan | 1991-2005 | - | - | - | - |
| Ukrajińsko SSR | 1922-1991 | Ukrajina | 1991-2018 | - | - | - | 1997 |
| Ůzbecko SSR | 1925-1991 | Ůzbekistan | 1991 | - | - | - | 1999-2005 |
| ¹ do 1936 Zakaukasko FSSR ² we 1956 wkludzono do Ruskij FSSR | |||||||