Litwa

Litwa (lit. Lietuva), Litewskŏ Republika (Lietuvos Respublika) – państwo we Weschodnij Ojropie, jedyn z bałtyckich krŏjōw, czōnek Ojropejskij Unije i NATO.

Lietuvos Respublika Litewskŏ Republika
Fana Litwy Wapyn Litwy
Hymn: Tautiška giesmė (Pieśń nŏrodowŏ)
Kōnstytucyjŏ	Kōnstytucyjŏ Litwy
Ôficjalnŏ gŏdka	litewskŏ
Stolica	Vilnius
Polityczny systym	dymokratyczny
Zorta państwa	parlamyntarnŏ republika
Gowa państwa	prezydynt Gitanas Nausėda
Szef rzōndu	prymier Ingrida Šimonytė
Wiyrchnia  • cołkŏ  • wody strzōdlōndowe	123. na świecie 65 300 km² 1,35%
Liczba ludności (2018)  • całkowita   • tyngość zaludniyniŏ  • nacyje i etniczne grupy	141. na świecie 2 802 047 43 ôsōb/km² Litwini: 84,2% Polŏki: 6,6% Rosjanie: 5,8%
PKB (2017)  • cołke   • na ôsobã	46,7 mld USD 16 443 USD
PKB (PSN) (2017)  • cołke   • na ôsobã	90,6 mld miyndzynŏr. dolarōw 31 935 miyndzynŏr. dolarōw
waluta	1 ojro = 100 ojrocyntōw (EUR, €)
Czasowŏ strefa	UTC +2 – zima UTC +3 – lato
Kod ISO 3166	LT
Internetowŏ dōmyna	.lt
Kod autowy	LT
Kod fligerowy	LY
Telefōniczny kod	+370

Gyjografijŏ

• Nojwyższy pōnkt: gōra Aukštojas 293,84 m n.p.m.
• Nojniższy pōnkt: Bałtycke Morze 0 m

Litwa graniczy z dalij pokŏzanymi państwami:

• na połedniu:
  • Polskŏ (273 km)
• na weschodzie:
  • Biołoruś (677 km)
• na pōłnocach:
  • Łotwa (576 km)
• na zŏchodzie:
  • Rusyjŏ (273 km)

Miasta

Nojsrogsze miasta Litwy

Lp.	Miasto	Populacyjŏ	Położynie wszyjskich miast Litwy
1.	Vilnius	580,020
2.	Kaunas	289,380
3.	Klaipėda	149,157
4.	Šiauliai	101,514
5.	Panevėžys	85,885
6.	Alytus	49,888
7.	Marijampolė	34,968
8.	Mažeikiai	32,477
9.	Jonava	26,427
10.	Utena	102,275

Historyjŏ

Jan Matejko, Chrzest Litwy, 1889

Piyrszŏ spōminka ô Litwie je z 14 lutego 1009, jednak litewske państwo powstoło dopiyro we XIII stoleciu. Krōlestwo Litwy – strzedniowieczne litewske państwo bydōnce we latach 1251–1263; jedynym krōlym bōł Mendog. We XV stoleciŏ tamtyjsze Wielge Litewske Ksiynstwo, po zajyńciu ziym ksiynstw Kijowskij Rusi, było nojsrogszym terytorialnie państwym we Ojropie. We wyniku unije we Krewie (1385) weszło we zwiōnzki z Polskim Krōlestwym (Korōnōm), kere przerodziły sie we 1569 we trwałõ ryalnõ unijõ (lubelskŏ unijŏ), za to Wielge Litewske Ksiynstwo weszło we skłŏd Rzeczypospolitej jako jedyn z jeji dwōch czōnōw. Po III rozbiorze Rzeczypospolitej (1795) Litwa do 1918 wchodziyła we skłŏd Ruskigo Impyrium. 16 lutego 1918 aktym samostanowiynia Litwy Taryba proklamowała Krōlestwo Litwy, znŏleżne ôd Miymieckigo Cysŏrstwa. 2 listopada 1918 powstoła niypodlygłŏ Litewskŏ Republika, ôkupowanŏ we czyrwniu 1940 bez Czyrwōnõ Armijõ, za to we siyrpniu 1940 anektowana bez SSSR jako Litewskŏ Socjalistycznŏ Sowieckŏ Republika. 11 marca 1990 Litwa ôgłosiyła deklaracyjõ samostanowiynia. Ôd 1 mŏja 2004 je czōnkym Ojropejskij Unije.