Gogolin
 |
Ślabikŏrzowe abecadło Tyn artikel je narychtowany we ślabikŏrzowym zŏpisie ślōnskij gŏdki. Coby sie przewiedzieć wiyncyj, wejzdrzij do artikla ô nim. |
Spůłrzyndne: 50°29'17" N 18°01'26" E
Gogolin – miasto we połedniowo-zachodnij Polsce, na Gōrnym Ślōnsku, we ôpolskim wojywōdztwie, we krapkowskim krysie, siydziba władz gminu Gogolin. Położōne we Postrzodkowyj Ojropie, na Ślōnskij Chyży.
| Gogolin | |||||
 Widok miasta | |||||
| |||||
| Państwo |  Polska
| ||||
| Historycznŏ krajina | Ślōnsk | ||||
| Wojewōdztwo |  ôpolske
| ||||
| Krys | krapkowski | ||||
| Gmin |  Gogolin
| ||||
| Prawa miejskie | 1967 | ||||
| Burmistrz | Joachim Wojtala | ||||
| Wiyrchnia | 20,35 km² | ||||
| Wysokość | 175 m n.m. | ||||
| Wielość miyszkańcōw (2019) - wielość - tyngość |
6734 327,3 os./km² | ||||
| Numeracyjnŏ cōuna | 77 | ||||
| Pocztowy kod | 47-320 | ||||
| Rejestracyjnŏ tabula | OKR | ||||
Położynie na karcie Polski   Gogolin | |||||
| TERC (TERYT) | 1605014 | ||||
| SIMC | 0965364 | ||||
Amt miastowy 47-320 Gogolin | |||||
 Galeryjŏ zdjyńć a grafik w Wikimedia Commons
| |||||
| Zajta internetowŏ | |||||
Podle danych na 31 grudnia 2019 miasto było zamiyszkane bez 18 205 ôsōb[1].
Geografijŏ
edytujMiasto leży we cyntralnyj tajli Gōrnego Ślōnska, na Ôpolskim Ślōnsku, na Ślōnskij Chyży. Gogolin położōny je na wysokości 235 m n.p.m. We Gogolinie a ôkolicy gŏdŏ sie we glywickim dialekcie ślōnskij gŏdki.
Klimat
edytuj| Miesiōnc | Sty | Lut | Mar | Kwi | Mŏj | Czy | Lip | Siy | Wrz | Paź | Lis | Gru | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Strzednie tymperatury we dziyń [°C] | 1.6 | 3.3 | 8.1 | 14.4 | 18.8 | 22.1 | 24.2 | 24.1 | 19.3 | 13.8 | 8.4 | 3.3 | |
| Strzednie dobowe tymperatury [°C] | -1 | -0.2 | 4 | 9.6 | 14.4 | 17.9 | 19.9 | 19.6 | 15 | 10.2 | 5.6 | 0.9 | |
| Strzednie tymperatury we nocach [°C] | -3.6 | -3 | -0.1 | 4.5 | 9.4 | 13.1 | 15.2 | 14.9 | 10.9 | 6.8 | 3.1 | -1.4 | |
| Ôpady [mm] | 47 | 41 | 53 | 49 | 72 | 77 | 94 | 62 | 67 | 50 | 50 | 49 | |
| Wilgłość [%] | 81 | 79 | 74 | 67 | 67 | 66 | 67 | 66 | 71 | 77 | 81 | 81 | |
| Zdrzōdło: [2] 2021-02-21 | |||||||||||||
Tajlōng
edytujTajlami miasta sōm:
Historyjŏ
edytuj
Miasto spōmniane po rŏz piyrszy we łacińskim dokumyncie biskupa wrocławskigo Wawrzyńca z 1223 roku kaj spisane ôstało w formie Gogolino[3].
Pod kōniec XIII stoleciŏ Gogolin bōł włŏsnościōm ksiōnżyncego uposażenia ôpactwa Cystersōw we Jemielnicy. Dokumynt papiyża Bonifacego VIII wydany 16 lutego 1302 spōminŏ Gogolin jako „de Ghogolyn”. Skuli bauerskij natury wsi, jeji patrōnym ôstoł świynty Urban I. Podstawōm utrzimaniŏ miyszkańcōw była uprawa ziymie. We 1385 dopōminali sie ôni zmyńszyniŏ dziesiyńciny. W e1417 na Jagielloński Uniwerzytet ôstoł przijynty piyrszy sztudynt z Gogolina – Dobeslaus de Gogolina[4].
Ôd 1634 do 1852 Gogolin razym ze Strzebniowem przinŏleżoł do rodu von Gaschin z Żyrowej. We 1783 mioł 312 miyszkańcōw. Rozrost ekōnōmicznego placu napoczōn sie na zaczōntku XIX stoleciŏ, kedy to na skalã industryjalnõ zaczynto eksploatować miyjscowe fleca kalcjum a zaczły powstŏwać wapiynniki. We 1845 było jejich 46, a we 1864 już 29. Były ône zastympowane bez barzij moderne werki[5].
Do rozrostu prziczyniyło sie tyż ôddanie do eksploatacyje piski banowyj Ôpole-Kandrzin we 1845[5]. We 1895 fyrma Lenz & Co, lokalne samoregyrowania, posiedziciele papierni we Krapkowicach jak tyż ziymskich statkōw zawiōnzali spōłkã Bana Prudnicko-Gogolińskŏ z siydzibōm we Prudniku, keryj cwekym stała sie budowa drugorzyndnej, normalnotorowej lokalnyj piski z Prudnika do Gogolina. Piska ôstała ôddanŏ do użytku we 1896[6].
Ôd 1919 Gogolin przinŏleżoł do nowo utworzōnyj prowincyje Gōrny Ślōnsk. Prowincyjŏ ôstała zlikwidowanŏ we 1938, a 18 stycznia 1941 utworzōno jã jeszcze rŏz.
We 1945 roku, po zajyńciu Gogolina bez wojska sowiecke, przikludzōno sam przimusowych polskich wysiedlyńcōw zza Buga. Kresowianie brali czynny udzioł we rewitalizacyji tego placu.
1 stycznia 1967 Gogolin dostoł miejskie prawa[7], a 1 stycznia 1967 prawa miejskie[8].
Zabytki
edytuj
Podle regestu Nŏrodnego Instytutu Erbowizny na wykŏz zabytkōw wpisane sōm[9]:
- żydowski smyntŏrz
- zbiorowŏ mogiła ślōnskich powstōńcōw, na katolickim smyntŏrzu
inksze zabytki:
Transport
edytujBez Gogolin przebiygajōm:
- autobana A4
- wojewōdzkŏ drōga nr 409
- wojewōdzkŏ drōga nr 423
- wojewōdzkŏ drōga nr 424
Kultura
edytuj
Gogolin je znany miyndzy inkszymi z chopskij pieśni Poszła Karolinka do Gogolina, wykōnowanyj m.in. bez Zespōł Pieśni i Tańca „Ślōnsk”. Do pieśni tyj nawiōnzuje tyż wapyn miasta. We dniu 28 mŏja 1967 przed gmachym Gmińskigo Cyntrum Kultury dokōnano paradnego odsłoniyncia dynkmalu Karolinki.
Kamrackie miasta
edytuj| Miasto | Państwo | Data napoczyńciŏ spōłprace |
|---|---|---|
| Schongau |  Miymcy |
1996 |
| Jabłonkōw |  Czechy |
1998 |
| Łodygowicy |  Polskŏ |
2003 |
| Zwierziniec | Polskŏ |
2007 |
| Mikołajōw |  Ukrajina |
2013 |
| Kysucké Nové Mesto |  Słowacyjŏ |
2014 |
Przipisy
- ↑ Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny, demografia.stat.gov.pl [dostymp 2021-02-21].
- ↑ climatebase.ru (pol.). [dostymp 2021-02-21].
- ↑ Colmar Grünhagen: Regesten zur Schleisischen Geschichte. Breslau: Josef Max & COMP., 1866.
- ↑ Historia i teraźniejszość Ziemi Gogolińskiej, wodip.opole.pl.
- ↑ 5,0 5,1 Atrakcje turystyczne – Urząd Miejski w Gogolinie, gogolin.pl [dostymp 2021-02-21] (polski).
- ↑ https://web.archive.org/web/20080224045318/http://www.bluefish.foxnet.pl/Linie_i_stacje/Prudnik%20-%20Gogolin.html Historyjŏ piski Gogolin-Prudnik
- ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 1957 r. w sprawie utworzenia i zmiany granic niektórych osiedli w województwach: katowickim, opolskim i olsztyńskim., isap.sejm.gov.pl [dostymp 2021-02-21].
- ↑ Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 9 grudnia 1966 r. w sprawie utworzenia niektórych miast., isap.sejm.gov.pl [dostymp 2020-08-29].
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. opolskiego, Narodowy Instytut Dziedzictwa, s. 47.