Ôpolany
 |
Ślabikŏrzowe abecadło Tyn artikel je narychtowany we ślabikŏrzowym zŏpisie ślōnskij gŏdki. Coby sie przewiedzieć wiyncyj, wejzdrzij do artikla ô nim. |
Ôpolany – etnicznŏ podskupina Ślōnzŏkōw, zamiyszkujōncŏ srogõ tajlã terytorium ôpolskigo wojywōdztwa i niykere teryny ślōnskigo wojywōdztwa (na zŏchodzie)[1][2]. To jedna z dwōch nojsrogszych ślōnskich regiōnalnych skupin kole Gōrzanōw[3]. Polski etnograf Janusz Kamocki stwiyrdziōł, iże Ôpolany wyrōżniajōm sie postrzōd Ślōnzŏkōw nojbarzij świadōmõ jednościōm swojij etnicznyj skupiny[4].
| Ôpolany | |
.jpg) Dzioucha we ôpolskim ôblyczyniu | |
| Państwo |  Polska
|
| Rejōn |  Gōrny Ślōnsk (Ôpolski Ślōnsk)
|
| Gŏdka | ślōnskŏ (ôpolski dialekt, prudnicki dialekt, kluczborski dialekt, niymodliński dialekt) |
| Religijŏ | zaôbycz katolicyzm |
| Skupina | Ślōnzŏki |
| Karta | |
 Ôpolske wojywōdztwo | |
Lokalne skupiny
edytujSpołeczność Ôpolanōw skłŏdŏ sie z mocka lokalnych skupin. Ôbyjmujōm ône[1][5]:
- Zaôdrzoki – miyszkajōm za Ôdrōm[6];
- Golŏki – miyszkajōm za Ôdrōm, we ôkolicy Prudnika, na pograniczu Polski i Czech[7];
- Bajoki – miyszkajōm we czynści dŏwnego kozielskigo krysu na lewym brzygu Ôdry (we pracach miymieckigo slawisty Reinholda Olescha skazuje sie, iże Bajoki wziōnły swoje miano ôd formy czasownika być we jejich dialekcie: bajesz, baje itp.)[7];
- Ôdrziki (Ôdrzocy[8], Ôdrzoki[9]) – miyszkajōm nad Ôdrōm, we wsiach: Golczowice, Narok, Niewodniki, Skarbiszów[6];
- Leśnioki – zamiyszkujōm we lasach, we wsiach: Kaniōw, Ładza, Krzywŏ Gōra, Murōw, Domaradzkŏ Kuźnia, Dolnŏ Dōmbrōwka[6];
- Podlesiŏki – zamiyszkujōm teryny bliżyj lasōw[6], we prudnickim krysie[10];
- Borosie – miyszkajōm we wsiach: Ligota Tułowicka, Szydłōw, Wawelno, Dōmrowa[6];
- Krysiŏki (Krysiocy[8]) – ludność na we ôpolskim krysie, obrzeżach miasta Ôpole po ôbōch brzygach Ôdry[7];
- Kobylorze – miyszkańcy strzeleckigo krysu we ôpolskim wojywōdztwie i czynści gliwickigo krysu we ślōnskim wojywōdztwie[7].
Podle dialektologa Feliksa Pluty społym z Golokami i Podlesiokami na prawym brzygu Ôdry kole Prudnika wystympowały tyż małe lokalne skupiny jak: Cebulkorze, Kamieniorze, Karpaciorze, Klocorze, Hery[11].
Zasiyng
edytujBazowym przestrzyństwym zamiyszkaniŏ Ôpolanōw je tak zwany Ôpolski Ślōnsk. Zgodnie z modernym administracyjno-terytorialnym tajlōngiem Polski, regiōn tyn leży z wiynksza we ôpolskim wojywōdztwie, bez jego skrajnie pōłnocnych, skrajnie zachodnich i skrajnie połedniowych regiōnōw. Do terynu Ôpolanōw zaliczŏ sie tyż pŏrã krysōw we zachodnij czynści ślōnskigo wojywōdztwa. Do drugij światowyj wojaczki we przeplocie z Ôpolanami miyszkali zaôbycz ino Miymce. Po deportacyji Miymcōw z Gōrnego Ślōnska na jejich plac ôstali przeniesiyni Polŏki z inkszych regiōnōw Polski. Tedyć terŏźnie na Ôpolskim Ślōnsku reprezyntowanŏ je miynszanŏ populacyjŏ ślōnsko-polsko-miymieckŏ. Podle etnograficznyj karty Janusza Kamockigo, ôd zŏchodu teryn zamiyszkaniŏ Ôpolanōw graniczy z terynem miynszanych grup migrantōw Dolnego Ślōnska, we tym srogij liczby potōmnych ôsadnikōw ze Weschodnich Krysōw. Ôd pōłnocy do ôpolskigo pasma przilygŏ teryn ôsadnictwa wielkopolskich Kaliszan i przedstŏwicieli grupy wieluńsko-radomskij gminy sieradzińsko-lenczyckij. Ôd weschodu teryn Ôpolanōw sōmsiaduje we ôkolicach Czynstochowy z regiōnym Małopolski. Ôd połedniŏ teryn Ôpolanōw graniczy z terynami inkszych ślōnskich grup - Raciborzanōw i Gōrzanōw[4].
Przipisy
- ↑ 1,0 1,1 СЛЕНЗАНЕ • Большая российская энциклопедия - электронная версия, bigenc.ru [dostymp 2021-03-05].
- ↑ Strona:Lud polski. Podręcznik etnografji Polski.djvu/020, pl.wikisource.org [dostymp 2021-03-05] (polski).
- ↑ Ugrupowanie etniczne ludu polskiego = Les groupes ethnographiques polonais - Zielonogórska Biblioteka Cyfrowa, zbc.uz.zgora.pl [dostymp 2021-03-05] (polski).
- ↑ 4,0 4,1 Kamocki J., Zarys grup etnograficznych w Polsce // Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F, Historia. — Lublin, 1991/1992. — Vol. XLVI/XLVII, 6., s. 114
- ↑ Grzegorz Odoj, Andrzej Peć, Dziedzictwo kulturowe - edukacja regionalna (1): materiały pomocnicze dla nauczycieli, eduskrypt.pl sp. z o.o., 2000, ISBN 978-83-85589-35-8 [dostymp 2021-03-05] (polski).
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 Zygmunt Kłodnicki: Grupy etnograficzne i etnonimiczne Śląska. W: Tożsamość etniczna i kulturowa Śląska w procesie przemian. Wrocław-Cieszyn: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, 2009, s. 65. ISBN 978-83-87266-87-5. Za: Maria Bytnar-Suboczowa. Główne elementy kultury ludowej na Śląsku. „Prace i Materiały Etnograficzne”. XXIII, s. 9, 1963. Wrocław.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 Stanisław Bąk. Zróżnicowanie narzecza śląskiego. „Prace i Materiały Etnograficzne”. XXIII, s. 417-418, 1963. Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
- ↑ 8,0 8,1 Jan Kurek: Śląsk jako region kulturowy w etnografii. W: Acta Universitatis Wratislaviensis No 1447. T. VII: Struktura współczesnego społeczeństwa Polski w świetle badań śląskich. Cz. 1. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1993, s. 59. ISBN 83-229-0838-5. ISSN 0239-6661. Za: Mieczysław Gładysz: Zagadnienia śląskiej kultury ludowej. Wrocław: Książnica Atlas, 1948, s. 475, seryjŏ: Oblicze Ziem Odzyskanych. Dolny Śląsk.
- ↑ Józef Ligęza: Lud. W: Śląsk : ziemia i ludzie. Katowice-Wrocław: Wydawnictwa Instytutu Śląskiego, 1948, s. 169, seryjŏ: Pamiętnik Instytutu Śląskiego.
- ↑ Feliks Pluta, Dialekt głogówecki: Fonetyka, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1963, s. 9–12.
- ↑ Opis dialektów polskich. Dialekt śląski. Zasięg terytorialny i podziały dialektu (wersja rozszerzona). Zasięg terytorialny gwar śląskich, www.dialektologia.uw.edu.pl [dostymp 2021-03-05].